Waarzeggers

Dr. Ted van Essen was 40 jaar huisarts in Amersfoort. In 1995 promoveerde hij in Utrecht met een onderzoek over de griepprik. Dat onderwerp heeft hem nooit losgelaten. Thans is hij voorzitter van de Nederlandse Influenza Stichting. Ook is hij toezichthouder bij Dimence, een grote GGZ-instelling in Overijssel, en bij de Leidsche Rijn Julius Gezondheidscentra. Daarnaast is hij als huisarts regelmatig gast in het tv-programma Tijd voor MAX. Daarin beantwoordt hij inmiddels dagelijks vragen over het coronavirus.

Waarzeggers

In elk praatprogramma op tv zitten tegenwoordig standaard een epidemioloog, een IC-arts en een waarzegger. COVID-19, zoals de ziekte door het corona-virus wordt genoemd, houdt iedereen bezig. De dreiging door iets onzichtbaars als een virus, boezemt ons angst in. We willen weten waar de ziekte vandaan komt, maar nog meer waar het naar toe gaat. Vandaar die waarzegger.

Op de site van Pubmed, waar alle geneeskundige literatuur is te vinden, vond ik onlangs 11.509 wetenschappelijke artikelen over COVID-19. Deze term bestaat pas drie maanden en nu is er al zoveel kennis over verzameld. Over het virus zelf, over de verschijnselen, over wie het meest getroffen worden en ook over wat eraan te doen is. Dat laatste valt nogal tegen, want er is nog geen middel dat het virus goed bestrijdt; wel weten we wat meer over het bestrijden van complicaties zoals trombose.

Groninger ziekte

Die snelle ontwikkeling van de kennis over een nieuwe ziekte lijkt iets van deze tijd, maar er zijn altijd dokters geweest die nauwkeurig een epidemie beschreven. Mijn zus is historica en zij wees mij op een prachtige beschrijving van de zogenaamde ‘Groninger ziekte’ door G. Bakker, ‘Professor in de Geneeskunde’. In 1826 overleed 1 op de 10 Groningers aan deze tot dan onbekende ‘Volksziekte’. Zijn boek verscheen al een jaar later, uitgegeven door ‘W. van Boekeren in Groningen, alwaar ook deze beschrijving in het Latijn, door denzelfden Autheur vervaardigd, wordt uitgegeven’.

Moeraskoorts

Op 72 pagina’s, in 15 hoofdstukken, worden de oorsprong van de ziekte, de bodem- en luchtgesteldheid in de provincie, het begin en de dodelijkheid, het ‘onderzoek der lijken’, de besmettelijkheid, het gevaar van terugkeren en de ‘voorbehoeding- en geneesmiddelen der epidemie’ besproken. Minutieuze opsommingen en tabellen illustreren de tekst.

Pas veel later werd duidelijk dat de oorzaak waarschijnlijk malaria was. Dat werd ook wel ‘moeraskoorts’ genoemd, omdat de mug die de ziekte door steken overbrengt het beste gedijt in vochtige gebieden. Groningen had in de jaren voor 1826 een overstroming doorgemaakt en daardoor kon de malaria om zich heen grijpen. Tot honderd jaar geleden kwam malaria nog regelmatig voor in Nederland.

Toekomst

In hoofdstuk 14 schrijft professor Bakker over ‘Het gevaar van het terugkeeren der Epidemie’. Hij concludeert dat het ‘zeer moeilijk [is], indien niet onmogelijk, ten allen tijden te beoordelen … [welke] oorzaken door het menselijk vermogen vermeden of weggenomen kunnen worden’. Hij adviseert om ‘gelijk geen voorzigtig Huisvader nalaat zijne, door den bliksem eenmaal getroffen, woning met eenen afleider te beveiligen, ten einde hij, bij eene volgende geheele verwoesting, de straf niet drage van zijne vermetele nalatigheid…’ Kortom, wees met de kennis van nu, altijd voorbereid op een volgende ramp.

Professor Bakker hielp de medische wetenschap verder. Hij wist ook dat resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst. Ook nu is het voorspellen hoe het verder gaat met het coronavirus onzeker. Komt er een 2^de golf en wanneer dan? Vinden we een vaccin en helpt dat voldoende? Wordt er een geneesmiddel ontdekt? Aan waarzeggers hebben we niet veel. Hopelijk brengt de wetenschap ons verder.Vrouw naast bed met ziek kind, Fridolin Becker, 1840-1895. Collectie Rijksmuseum