Voorkóm dat woord!

Zelfmoord is een vreselijk woord. Gebruik het dus alsjeblieft nooit. En vraag anderen die dat wel doen daarmee te stoppen.

Psycholoog René Diekstra

Voorkóm dat woord!

Uit een gesprek met een groep havo-leerlingen tijdens een les over depressie en zelfdoding in het kader van het lesprogramma Levensvaardigheden/Skills4Life:

‘Als je iemand doodmaakt, opzettelijk, dan is dat moord, toch?’

‘Dat is moord ja’

‘Maar als je iemand doodmaakt die dat wil, die dat aan je gevraagd heeft, dan is het geen moord, toch?’

‘Ik zou dat geen moord noemen, eerder dood op verzoek of zoiets.’

‘Maar als je jezelf dood maakt, opzettelijk, omdat je niet meer wilt leven, dan noemen ze dat opeens wel weer moord. Zelfmoord. Dat is toch raar, dat klopt dan toch niet.’

‘Dat klopt inderdaad niet.’

‘Maar waarom noemen ze het dan toch zo?’

Spervuur

Ik heb uitgelegd dat degenen die dat doen eigenlijk niet beseffen wat ze doen. Zouden ze dat wel beseffen, dan zouden ze dat woord waarschijnlijk nooit meer gebruiken.

‘Want het is een vreselijk woord. Gebruik het dus alsjeblieft nooit. En vraag anderen die dat wel doen  daarmee te stoppen’.

Dat leidde  tot een spervuur van vragen. Zoals: waarom is zelfmoord eigenlijk het meest vreselijke woord en wat voor woord moet je dan gebruiken? Die intense belangstelling bevestigde wat een collega en ik eerder in ons onderzoek naar psychologische vragen waarmee jongeren worstelen, hadden geconstateerd. Namelijk dat met name vragen omtrent zelfdoding hen sterk bezighouden.

Kerkvader Augustinus zei: ‘Wie zichzelf doodt, is een moordenaar’

Ik heb uitgelegd dat op iemands zelfgekozen dood het woord zelfmoord plakken eeuwenlang heeft betekend dat je hem of haar als moordenaar het hiernamaals in wilde sturen. Ik liet ze daarvoor op scherm letterlijk de uitspraak van kerkvader Augustinus zien: ‘Wie zichzelf doodt, is een moordenaar’, en vertelde dat die uitspraak dateert van omstreeks het jaar 420 n. Chr. en al 16 eeuwen het benoemen van zelfdoding als (zelf)moord in ons land heeft gedomineerd.

‘113’

En dat terwijl bijvoorbeeld in Angelsaksische landen de term ‘self-murder’ of ‘self-homicide’ al heel lang niet meer wordt gebruikt en is vervangen door het neutrale ‘suïcide’ (= zelfdoding). Men is daar gaan beseffen dat self-murder of -homicide onterecht criminaliserende en voor veel nabestaanden uitermate pijnlijk term zijn.

Waarop een leerling vroeg waarom de hulplijn 113, die bij allerlei publicaties en uitzendingen over het onderwerp wordt vermeld, zelfmoord wel blijft gebruiken: ‘113 Zelfmoord Preventie’, ‘Denk je aan zelfmoord?

Ik had en heb veel respect voor  Jan Mokkenstorm en voor de door hem opgerichte hulporganisatie, maar niet voor hun gebruik van de term zelfmoord.

Ik heb hen toen verteld over een door mijn lectoraat in 2017 georganiseerde nationale conferentie getiteld Suïcidepreventie: waarom faalt het? Daarvoor hadden we ook de oprichter van ‘113’, wijlen Jan Mokkenstorm, uitgenodigd. Ik had en heb veel respect voor hem en voor de door hem opgerichte hulporganisatie, maar niet voor hun gebruik van de term zelfmoord.

Verdediging

Ik heb hem daarop aangesproken. Zijn verdediging was tweevoudig: a) sommige zelfdodingen zijn zo gruwelijk en agressief dat louter over doding spreken tekort schiet en; b) als mensen op het internet naar informatie gaan zoeken, tikken ze meestal als eerste de zoekterm ‘zelfmoord’ in. Een uitermate zwakke verdediging, zo heb ik hem duidelijk gemaakt. Maar zonder succes.

Voor 113 blijft het zelfmoord. Uit koppigheid? In ieder geval onbegrijpelijk gezien het feit dat in wanhoop  overledenen er ten onrechte mee worden gecriminaliseerd en nabestaanden onnodig pijn gedaan. Beide zou je toch ten koste van alles willen voorkomen.

Lees ook van René Diekstra op meerovermedisch.nl:

• https://www.meerovermedisch.nl/column/je-belangrijkste-gesprek/