Maurice de Hond studeerde sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam (klaar in 1971). Na een korte periode als wetenschappelijk medewerker was hij 15 jaar actief als onderzoeker, tussen 1973 en 1975 bij Inter/View en vanaf 1980 als mededirecteur van Inter/View. Vanaf 1976 was hij actief in het verkiezingsonderzoek. Eerst bij Vara’s In de Rooie Haan. Later onder meer bij tv-programma's als Achter het Nieuws en NOVA. Sinds 2002 runt hij www.peil.nl, een opiniepanel, waarmee actuele ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving op de voet gevolgd kunnen worden. Sinds enige maanden geeft hij zijn opinies over de coronapandemie.

Snel iedereen vaccineren en we kunnen weer terug naar normaal, lijkt de stemming te zijn.

Terwijl we 2020 begonnen met het getal 3% waardoor het vooral het jaar van de angst werd, beginnen we 2021 met het getal 95% als een teken van hoop. Maar wat waren/zijn die cijfers echt waard? En wat betekent dit voor de keuzes waar we als individuen en samenleving voor gesteld staan?

Als er in de toekomst teruggekeken wordt op de Covid-19 crisis, dan zal blijken dat twee cijfers een hoofdrol hebben gespeeld: 3% en 95%. Het eerste cijfer van januari 2020 dat de WHO de wereld in slingerde, gaf het sterftepercentage aan als je besmet zou raken. En het tweede cijfer van november 2020, dat Pfizer de wereld ingooide, was het beschermingspercentage van het vaccin tegen Covid-19.

Schade

De angst die gekoppeld was aan dat eerste cijfer heeft mede geleid tot een ingrijpende verandering van het gedrag van mensen, vaak in combinatie met straffe overheidsmaatregelen. Als die balans van dat eerste gedeelte van de Covid-19 crisis wordt opgemaakt (en dat kan volgens mij pas echt over 10 jaar), dan zal blijken dat we onszelf veel meer schade hebben toegebracht dan we door al die maatregelen hebben bespaard.

Als ik de afgelopen twee weken de media goed volg, dan zie ik door het getal 95 procent een vergelijkbare ontwikkeling gebeuren. Maar dan wel helemaal aan het andere eind van het spectrum. Het beeld dat naar voren komt, is dat het vaccin steeds sneller beschikbaar komt en steeds beter lijkt te gaan werken. Even snel, snel iedereen vaccineren en we kunnen weer terug naar normaal, lijkt de stemming te zijn.

Vanzelfsprekend hoop ik dat het laatste ook zal gebeuren. Maar ik denk dat het ook op dat punt een stuk gecompliceerder ligt. Met hetzelfde grote gevaar, dat we door dat cijfer van 95% net zo verblind worden als door het cijfer van 3%. Waardoor we zowel op collectief niveau als op individueel niveau niet de beste beslissingen zullen nemen.

2021, jaar van het vaccin

Het jaar 2021 zal wereldwijd volledig in het licht staan van het onderwerp vaccinatie. In de komende tijd ga ik u van informatie, van gereedschap voorzien, om zo beter uw eigen afwegingsproces te kunnen maken m.b.t. vaccinatie. Maar ook om beter de aanpak van de overheden te beoordelen. Hopelijk kom ik dan ook met informatie die een rol kan spelen bij het besluitvormingsproces van deze overheden. En ook hierbij speelt – de interpretatie van – data de hoofdrol.

Ik heb al in dit artikel van vorige week, uiteengezet dat ik niet principieel tegen vaccinatie ben. Mijn kinderen hebben alle vaccinaties, die er voor hen waren, gekregen. Maar in november 2009 hebben we ons dochtertje van 6 maanden niet laten vaccineren tegen de Mexicaanse griep. De reden was dat ik door het volgen van die griepgolf in Australië (toen het bij ons zomer was en daar winter) heb kunnen vaststellen dat het een normale griepgolf was en niet de ‘killergriep’ die men in het voorjaar 2009 nog dacht te gaan krijgen. Dus we zagen geen enkele reden om een 6 maanden oude baby daarvoor eind 2009 twee keer te laten vaccineren.

Ervaring

In dat artikel gaf ik ook aan dit de belangrijkste lessen waren die ik op basis van eigen ervaring had gekregen op het terrein van gezondheid en gezondheidszorg sinds de zeventiger jaren van de vorige eeuw:

  • Dat het om míjn lichaam en mijn gezondheid gaat.
  • Dat de (medische) wetenschap duidelijke vooruitgang heeft geboekt.
  • Dat medici zich met hart en ziel inzetten voor jouw gezondheid.
  • Dat sprake is van voortschrijdend inzicht (een goede aanpak in 1975 is niet automatisch nog steeds de goede aanpak in 1985 of 1995).
  • Dat er ook fouten worden gemaakt, die grote gevolgen kunnen hebben voor je gezondheid en voor de rest van je leven.

En hoe goed iedereen het ook met jou voor heeft, de keuzes die worden gemaakt t.a.v. behandelingen, operaties, medicijnen, vaccinaties hebben consequenties voor jou als persoon. Het liefst natuurlijk positieve (en dat is gelukkig meestal het geval). Maar het kunnen ook negatieve zijn, wat ik ook een aantal keren in mijn familie heb meegemaakt. En daarom is het belangrijk dat je bij wat er ook gebeurt, zelf een duidelijke rol speelt in dat keuzeproces.

In de meeste gevallen zal dat zijn doordat je een groot vertrouwen stelt in een bepaalde professional. Zijn/haar keuzes worden automatisch jouw keuzes. En daar is niets mis mee.

Kleine kansen, grote gevolgen

Maar het komt nogal eens voor dat het allemaal niet zo eenduidig ligt. En dat iedere keuze die er gemaakt moet worden voor- en nadelen kent. Er zijn risico’s met kleine kansen, maar met grote gevolgen. In dat geval is het van groot belang dat die keuze je niet wordt opgedrongen, maar dat je geholpen wordt bij het maken van de uiteindelijke keuze. Want jij bent degene die daar uiteindelijk de gevolgen van moet dragen.

De extra complicerende factor daarbij is dat er ten aanzien van de mogelijke risico’s van bijvoorbeeld vaccineren in het algemeen en het vaccineren tegen Covid-19 in het bijzonder, een grote verscheidenheid is van standpunten, bewijzen, veronderstellingen. Doorgaans met grote overtuigingskracht gebracht. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat dit dan ook waar is.

Angst is slechte raadgever

Mijn vader heeft me op basis van zijn ervaringen in de oorlog al op jonge leeftijd geleerd, dat als je uit angst iets niét doet, dat het voor jou wel eens negatievere gevolgen kan hebben dan als je iets wél doet wat duidelijke risico’s heeft. Hij legde het op de volgende manier uit: ,,Stel dat aan de overkant van de straat een oud vrouwtje door twee mannen wordt aangevallen. Je kunt naar de overkant rennen en proberen dat vrouwtje te redden. Of je kunt doorlopen en doen alsof je niets gezien hebt. In het eerste geval loop je zelf fysieke risico’s. In het tweede geval kunnen de gevolgen nog groter zijn. Als je bijvoorbeeld later verneemt dat ze ernstig gewond is of zelfs overleden, dan neem je dat jezelf de rest van je leven kwalijk”.

Kortom: angst is een slechte raadgever. En juist die angst voor het Covid-19 virus kan ook leiden tot de verkeerde keuzes in het vaccinatiejaar 2021. Daarom ga ik morgen dieper in op dat cijfer van 95%, de verwachte ontwikkelingen rondom Covid-19 en de benodigde informatie om de juiste beslissingen te nemen als individu. Maar zeker ook op de keuzes waar de overheid voor staat. Want ook daarbij bestaat de mogelijkheid tot een veel uitgekiendere aanpak dan die waarvan de contouren zich nu aandienen.

Ik ben niet principieel tegen vaccinatie. Mijn kinderen hebben alle vaccinaties, die er voor hen waren, gekregen. Maar in november 2009 hebben we ons dochtertje van 6 maanden niet laten vaccineren tegen de Mexicaanse griep.

Meer Columns