Iris Murdoch

Kent u de film ‘Iris’ over de Britse filosofe Iris Murdoch die ziek van Alzheimer werd? Het is een prachtige film die laat zien wat Alzheimer voor impact heeft op een liefdesrelatie. Tijdens een scholingsmiddag in de thuiszorg over dementie liet ik de film zien. Voor we gingen kijken spraken we over wat een professionele beroepshouding is. De zorgmedewerkers wisten daar veel over te vertellen.

Daarna ging het licht uit en waren we anderhalf uur deelgenoot van het leven van Iris en haar man, de letterkundige John Bailey. We zagen hoe zij elkaar ontmoetten en hoe John Iris adoreerde. We zagen haar affaires met andere mannen en hoe John daaronder leed.

Teletubbies

We zagen hoe haar geheugen achteruitging en Iris niet langer de gevierde wetenschapster was. De rollen draaiden om. Iris wordt totaal afhankelijk van John, die liefdevol voor haar zorgt. Ze kijken samen naar het lievelingsprogramma van Iris: de Teletubbies. John wijst naar het scherm en roept: kijk daar zijn de konijntjes.

De rollen draaiden om. Iris wordt totaal afhankelijk van John, die liefdevol voor haar zorgt.

Op een gegeven moment gaat Iris steeds dwalen en loopt weg van huis. Als ze door de politie wordt thuisgebracht ziet de kijker door de ogen van de politie het sterk vervuilde huis en de totaal uitgeputte John. Iris moet naar een verpleeghuis en sterft korte tijd later.

Als de film is afgelopen en het licht weer aangaat is het doodstil. Niemand zegt iets. ‘Waar gaat deze film over?’, vraag ik dan. Het is stil. ‘Liefde,’ zegt iemand. ‘Trouw,’ zegt een ander. Laat dat nou precies zijn wat de mensen in mijn onderzoek zeggen als ik vraag hoe ze de zorg voor hun geliefde met dementie volhouden: ‘Weet je, we houden heel veel van elkaar.’ Pijnlijk simpel.

Liefde en trouw

Dan vertellen de thuiszorgmedewerkers over ervaringen met dementie in hun privéleven. Over een professionele beroepshouding wordt met geen woord meer gerept. Als ik daar naar vraag – het is immers een bijscholing voor professionals-  is het opnieuw stil. Dan zegt iemand: ‘Hopelijk worden de criteria voor euthanasie bij dementie snel versoepeld.’

Voor het beroepsperspectief is geen plaats na het levensverhaal van Iris en John. Heel begrijpelijk. ‘Liefde’ en ‘trouw’ horen bij het privéleven en niet bij de wereld van de zorg met efficiencyslagen en protocollen.

Misschien zou in de nieuwe nationale dementiestrategie een paragraaf opgenomen moeten worden over de liefde. Hoe we in het drukke leven ruimte creëren voor het ontwikkelen en onderhouden van liefdevolle relaties.

Misschien zou in de nieuwe nationale dementiestrategie een paragraaf opgenomen moeten worden over de liefde.

Iris, de film (2001).

  • Over de columnist: Anne-Mei The is cultureel antropoloog, jurist en promoveerde in de medische wetenschappen. Bekend door haar onderzoek en boeken waarin ze verborgen werelden blootlegt achter complexe en aangrijpende onderwerpen als euthanasie, het naderende levenseinde, palliatieve zorg en leven met dementie blootlegt en vervolgens de resultaten omzet in praktijkoplossingen. Landelijke bekendheid verwierf ze met de bestseller ‘In de wachtkamer van de dood’ over het dagelijks leven in het verpleeghuis (2005). Daarnaast schreef ze onder meer ‘Tussen hoop en vrees’ over de onterechte hoop van longkankerpatiënten op genezing, ‘Verlossers naast God’ over de geschiedenis van euthanasie in Nederland en ‘Dagelijks leven met dementie’ over het leven met dementie thuis.

Meer Columns