In het spanningsveld van geldwolven

Minister Kuipers lijkt het probleem van gebrek aan leveringsgretigheid door de farma-industrie te hebben begrepen.

 In het spanningsveld van geldwolven

Commentaar

Mooi om te zien dat D66-minister Ernst Kuipers (Volksgezondheid) op 27 januari aankondigde dat hij de maximale prijs van een beperkt groepje geneesmiddelen ‘met een relatief lage omzet’ met 15 procent in prijs verhoogt. Hij deed dat na overeenstemming over zijn voorstel in de Ministerraad en doorbrak daarmee een lijn van voortdurende beteugeling.

Daarmee erkende Kuipers in feite dat er iets fundamenteels mis is met de ‘aantrekkelijkheid van Nederland’ voor de farma-industrie. Op die sector kun je kritiek hebben, en daar is frequent ook alle aanleiding toe, maar je bent er als land met veel (chronisch) zieken in de bevolking wél van afhankelijk.

O zeker, farmaceutische bedrijven schromen niet voor nieuw ontwikkelde geneesmiddelen volkomen krankzinnige prijzen te rekenen. Zoals het medicijn Zolgensma, een gentherapie voor de behandeling van de sporadische spierziekte SMA, dat enkele jaren geleden met een prijskaartje van 1,9 miljoen euro als allerduurste ter wereld bekend stond. Ook met Cystadrops, druppels voor de oogaandoening cystinose, toonde ‘Big Pharma’ opnieuw het gezicht van de geldwolf. Een flesje met druppels kostte eerst 20 euro, het betreffende bedrijf rekende plotseling duizend euro.

Een tegenreactie om medicijnprijzen te verlagen was en is volstrekt begrijpelijk, maar met het continu tegen de haren instrijken van de farmacie schiet je niet veel op. Je hebt hooguit jezelf ermee. Dat blijkt. Veelzeggend: minister Kuipers probeert nu de farmacie binnenboord te houden.

Links liggen

Want als farmabedrijven jou niet zitten, dan laten ze je links liggen. Dat is dus precies wat er al jaren aan de hand is met Nederland. De effecten van die verminderde aantrekkelijkheid voor farmaceutische concerns doen zich steeds nadrukkelijker gelden. Steeds vaker gebeurt het dat geneesmiddelen voor korte of langere tijd niet leverbaar zijn. De klad zit er behoorlijk in, met alle gevolgen van dien voor de gebruikende patiënt. Los van alle stress die zieken er eigenlijk niet bij kunnen hebben.

Farmanco, de lijst met vermelding van beschikbare en niet leverbare medicijnen (van de apothekersorganisatie KNMP), staat vol  ‘hiaten’. Circa 1.530 medicijnen waren in het afgelopen jaar voor korte of langere tijd hier niet leverbaar, terwijl ze in nabije landen soms probleemloos verkrijgbaar bleken. En niet te vergeten de nieuwe middelen of medicamenten in een nieuw jasje, die er zo’n 500 dagen langer over doen om in Nederland bij de patiënt te komen dan bijvoorbeeld in Duitsland… NL is star, verstrikt geraakt in zijn eigen wetten en regels; we willen álles hier allemaal dichttimmeren en voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.

Klein gebaar

Minister Kuipers lijkt het probleem van het gebrek aan leveringsgretigheid door de farma-industrie te hebben begrepen en hij doet er wat aan. Met weliswaar een vooralsnog klein gebaar van de kabinet, maar toch…

De voormalige ziekenhuisbestuurder (Erasmus MC, Rotterdam) zei deze maatregel te hebben genomen om leveranciers aan te moedigen deze geneesmiddelen beschikbaar te houden voor Nederlandse patiënten. Ofwel, in zijn eigen woorden: “Deze voorzorgsmaatregel vind ik belangrijk om te nemen. Zo kunnen de risico’s voor de beschikbaarheid van deze geneesmiddelen verkleind worden en daarmee kunnen geneesmiddelen toegankelijk blijven voor Nederlandse patiënten.” Om te voorkomen dat deze middelen van de markt verdwijnen, worden de maximumprijzen voor deze groep geneesmiddelen aangepast. Het gaat dan specifiek om groepen vergelijkbare geneesmiddelen met een jaaromzet lager dan €500.000. Aldus het ministerie van VWS.

Een goedmakertje, richting farma-industrie.

Krankzinnig

O zeker, farmaceutische bedrijven schromen niet om voor nieuw ontwikkelde geneesmiddelen volslagen krankzinnige prijzen te rekenen. Zoals het medicijn Zolgensma, een gentherapie voor de behandeling van de sporadische spierziekte SMA, dat met een prijskaartje van 1,9 miljoen euro als allerduurste ter wereld bekend stond. Maar ook met Cystadrops, druppels voor de oogaandoening cystinose, toonde Big Pharma opnieuw het gezicht van de geldwolf. Een flesje met druppels kostte eerst 20 euro, het betreffende bedrijf rekende plotseling duizend euro.

Nederland heet nog altijd een handelsland te zijn, en op veel terreinen is dat ook  zo. ‘Het zit ons in het bloed’, al vele eeuwen. Maar soms overspeelt de koopman zijn hand, met onvoorziene gevolgen die menigeen kan duperen. En dat is hier gebeurd, omdat de verzekeringssector onvoldoende onder controle is gehouden.

Conflict

Ik kan me nog de aanvaring herinneren die ik pakweg 15 jaar geleden had met ‘de verzekeringssector’ toen ik als medisch journalist van De Telegraaf, de portefeuille die ik 32 jaar bestierde, in een column schreef dat zorgverzekeraars niets liever wilden dan op de stoel van de dokter gaan zitten. Dat was in een tijd dat hun invloed weliswaar groeide, maar nog niet zo overheersend was als nu. Ik attendeerde mijn lezers hierop, en farmabedrijven vroegen mij ‘vriendelijk maar zeer beslist’ dat niet nogmaals te doen. De informatie was niet juist, zei men mij.

Terugkijkend op dat conflict, kan ik niet anders constateren dan dat ik gelijk heb gekregen – helaas! De zorgverzekeraars hebben zorgverleners op alle niveaus in de tang, zijn brutaal op de stoel van de behandelaar gaan zitten en hebben nagenoeg vrij spel in ‘Den Haag’. Ze zijn koersbepalend geworden, en daartegen wordt weinig ondernomen.

Knarsetanden

Neem het door henzelf gehanteerde Preferentie- of voorkeursbeleid, dat sinds kort de vriendelijker klinkende naam Leidraad Verantwoord Wisselen heeft gekregen. Het wil zeggen dat er bij de verzekeraar een voorkeur bestaat voor geneesmiddelen met een gunstiger prijs. Die dient de behandelaar in principe voor te schrijven. Gevolg is dat patiënten moeten overstappen op een ander middel. Er zijn talloze voorbeelden van middelen die, ondanks dat ze vrijwel gelijkwaardig leken, toch een enigszins andere werking op het individu hadden. Alleen wanneer er een medische reden is om een patiënt op het ‘oude, duurdere middel te houden’ gaat de verzekeraar akkoord met deze meerkosten. Zij het knarsetandend.

Ze staan recht tegenover elkaar: de zorgverzekeraar die zo min mogelijk geld wil uitgeven aan medicijnen en de geneesmiddelenfabrikant die dan zijn belangstelling verliest omdat er onvoldoende te verdienen valt. En in dit spanningsveld van geldwolven, die pilproducenten en zorgverzekeraars zijn, probeert de patiënt zich staande te houden.

Alleen wanneer er een medische reden is om een patiënt op het ‘oude, duurdere middel te houden’, gaat de verzekeraar akkoord met meerkosten.

Over de columnist: René Steenhorst (1953) is medisch journalist. Hij publiceert wekelijks medisch nieuws, columns en reportages in MAXMagazine, het veel gelezen tijdschrift van Omroep MAX. Vijfenveertig jaar (sinds 1974) schreef hij voor dagblad De Telegraaf, waarvan ruim 32 jaar als redacteur gezondheidszorg. Ook publiceerde hij verschillende boeken op zijn vakgebied, zoals ‘In de Greep van de Griep’ over influenza, ‘Medisch (Mis)handelen’ over medische fouten, ‘Rebel tegen Wil en Dank’ (de biografie over anesthesioloog prof. dr. Bob Smalhout), ‘Het Haperend Hart’ (voor de Hartstichting en de Stichting Hartpatiënten Nederland), en de Ontdekkingsreis van Bob Pinedo (2017) over 50 jaar kankeronderzoek. Van het Pinedo-boek is inmiddels een Engelse vertaling verschenen: ‘Each Cancer Patient is A Pearl” (november 2021, Uitgeverij Prometheus).

Beelden Pixabay. Boven: Lucio Alfonsi. Beneden: Petra/Pezibear