Het vertrek

Ivan Wolffers: Als je mijn tranen ziet weet dan dat ze niet van verdriet zijn, maar van geluk en ontroering omdat het leven zo gul voor me was.

Het laatste portret van Ivan Wolffers, daags voor zijn overlijden. Foto: Marion Bloem

Het vertrek

Al enige dagen wist ik dat vrijdag 7 oktober 2022 de laatste dag zou worden uit het leven van schrijver, arts en oud-hoogleraar Ivan Wolffers. Beter gezegd, dat het na 74 jaar en vijf maanden de laatste ochtend van zijn leven zou zijn.

Schrijfster-schilderes Marion Bloem, de vrouw met wie Ivan zo’n vijftig jaar samen was, had het me kort tevoren in een bericht in staccato gemeld. “Beste René, namens Ivan vertel ik je dat Ivan aanstaande vrijdag zal vertrekken”, schreef ze.

Ontdekkingsreis

En ik hoopte nog een moment, tegen beter weten in: ‘Vertrok hij maar voor een zoveelste buitenlandse ontdekkingsreis, samen met Marion, naar een exotisch Indonesisch eiland of zo, waar zij de bewoners observeerden en hij de fotogenieke schoonheid van Marion voor de tienduizendste keer vereeuwigde tegen de achtergrond van een haveloze lemen muur, een grillige rotspartij of een spiegelruit waarin hij ook zelf te zien was, al fotograferend’.

Helaas wist ik wat ‘Ivans vertrek’ betekende. Daags daarvoor had ik al afscheid genomen van deze bijzondere man in mijn leven, zachtmoedig, altijd aardig, die jaren geleden het initiatief nam om ons contact ‘een vriendschap’ te noemen, en geregeld herhaalde dat wij vrienden waren. Vanaf die eerste benoeming van de wederzijdse genegenheid voelde dat ook zo; daarvóór klikte het immers al jaren tussen ons. Nooit was er een onvertogen woord.

Kleindochter

Nu, in ons allerlaatste contact, dat in mij nog nagalmt, spraken we een paar minuten aan de telefoon, omdat ik onder deze omstandigheden niet meer bij hem op bezoek kon komen. De lichtheid in zijn stem en woordkeus, die er altijd was, en waar je optimistisch van werd, was er ook nu – maar was ineens craquelé. Hij klonk verzwakt, vertelde over zijn kleindochter Katelijne die afgelopen donderdag 13 jaar werd. “Ik wilde mijn einde niet laten samenvallen met haar verjaardag”, zei Ivan. “Dan zou er op haar verjaardagen altijd die herinnering zijn aan mijn sterfdag.”

Steeds kwam de euthanasiedokter, in repeterende beelden in mijn droom, via het grindpad het huis binnen in Bosch en Duin binnen, met in zijn hand de tas waarin de injectie met de dodelijke vloeistof zich bevond.

Ivans sterfdag, ik kon er werkelijk niet van slapen. Ook al hing die al vele jaren boven de markt vanwege zijn langzaam maar zeker verslechterende prostaatkanker. In de nacht van donderdag op vrijdag zag ik voortdurend in een nare droomwaas de euthanasie-arts ’s morgens de woning van Ivan en Marion betreden met in zijn hand de tas waarin de injectie met de dodelijke vloeistof. Steeds kwam de dokter, in repeterende beelden, via het krakende grindpad het huis binnen in Bosch en Duin binnen en zag ik Ivan liggend in een stoel in de kamer, omringd door familieleden.

De hele vrijdagmorgen die volgde liep ik met een beurse plek in mijn maag en met een zich naar voren dringende hoofdpijn, en kon ik aan weinig anders denken dan aan Ivans vertrek. Ook al moest ik met mijn vrouw verzekeringszaken regelen vanwege een forse lekkage in ons huis met een geruïneerde, bolstaande parketvloer als resultaat.

Geen tranen van verdriet

Rond half een vrijdagmiddag, hoorde ik dat de dokter bij Ivan en Marion was geweest en dat Ivan inderdaad was overleden. Van verschillende kanten kreeg ik boodschappen op mijn telefoon en condoleerden mensen mij met het verlies van Ivan Wolffers. Stilletjes had ik nog gehoopt dat Ivan op het laatste moment zou hebben gezegd: ‘Dokter, het gaat eigenlijk wel ietsje beter, laten we het nog maar even uitstellen’. Maar ook daarvan wist ik dat dat niet zo was, dat Ivans leven – tegen zijn zin in – afgerond was en dat hij zijn keuze had bepaald, zoals hij ook vond dat iedereen veel meer moest nadenken over het leven en de dood.

Onlangs, 30 september, schreef hij nog op Twitter: “Als je mijn tranen ziet weet dan dat ze niet van verdriet zijn, maar van geluk en ontroering omdat het leven zo gul voor me was.” Hij was intens gelukkig met zijn leven, met Marion en zijn gezin en kleinkinderen.

Columns

“Ivan, ik weet niet wat ik dit keer moet zeggen”, stamelde ik in die allerlaatste momenten aan de telefoon. “Dat begrijp ik”, suste Ivan. “Het is ook moeilijk, maar het is goed zo. Ik weet wat je bedoelt.”

“Wat vind je ervan, Ivan, als ik je columns blíjf publiceren op mijn gezondheidswebsite meerovermedisch.nl?”, bracht ik de moed op om te vragen. Niet dat ik dat had voorbereid, het welde plotseling in me op, om hem een beetje bij me te houden. “O dat zou ik heel erg fijn vinden.”

“Dan doe ik dat…”

“Dag René, dankjewel voor alles.”

“Dag Ivan, ik mis je nu al.”

Ivan Wolffers was intens gelukkig met zijn leven, met Marion en zijn gezin en kleinkinderen.

Ivan Wolffers en Marion Bloem