Het immuunsysteem van de mond

In Memoriam - Onlangs overleed, na een kort ziekbed, tandarts-implantoloog Peter van der Schoor (23 augustus 1955-10 oktober 2021). Peter was docent op het gebied van de orale implantologie in de tandheelkunde, hij leidde al vele jaren een mondzorgpraktijk in Garderen, Gelderland. Sinds eind vorig jaar was hij als columnist betrokken bij deze gezondheidswebsite MeerOverMedisch.nl. Dat leidde tot slechts twee columns, die we zullen herplaatsen. 'Schrijven vind ik geweldig', zei hij, 'maar het is mijn vak niet: ik wil graag columns leren schrijven' - ik begeleidde hem daarin. De eerste signalen van zijn ziekte dienden zich tijdens dat leerproces al aan. Peter was een vrolijke man, wars van 'kouwe drukte'. Ik kende hem al jaren, zij het dat we elkaar uitsluitend per telefoon spraken. Elkaar ontmoeten had het afgelopen anderhalf jaar zullen plaatsvinden, maar corona gooide roet in het eten. Peter van der Schoor werd veelvuldig geraadpleegd als 'trouble shooter' voor diverse implantaatsystemen. In de afgelopen jaren was een van zijn belangrijke aandachtspunten: het terugdringen van (vergevorderde) tandvleesontstekingen ofwel parodontitis, een mondziekte die in Nederland op grote schaal voorkomt. Ook daarvoor heeft hij te weinig tijd gekregen. Ik zal het contact met Peter van der Schoor missen en wens zijn nabestaanden alle kracht toe met dit verlies. En ook: mooie herinneringen aan een aardige man met veel kennis, die als lijfspreuk had: 'Het leven is één groot feest, maar je moet zelf de slingers ophangen'. René Steenhorst

De vrees om in de praktijk van de tandarts of de implantoloog het coronavirus op te lopen, blijkt groter dan de angst voor een achteruitgaand gebit.

Het immuunsysteem van de mond

Van het volgende bericht schrok ik toch een beetje, terwijl mijn collega’s en ik het natuurlijk al wel hadden zien aankomen: ‘Een kwart van de Nederlanders is sinds het begin van de coronacrisis niet meer bij de tandarts geweest’.

De vrees om in de praktijk van de tandarts of de implantoloog het coronavirus op te lopen, blijkt groter dan de angst voor een achteruitgaand gebit. Want daarvan is nu al sprake, blijkt uit onderzoek van marktonderzoeker Independer. Vooral jongeren tussen de 18 en 34 jaar blijven weg, aldus dit bericht, terwijl de helft van die groep jongeren al wel last begint te krijgen van hun tanden en kiezen.’

Broedplaats

Bijna een jaar wegblijven van de mondarts, terwijl de angst om in diens praktijk besmet te raken begrijpelijk maar onnodig is, gezien alle strikte voorzorgsmaatregelen, heeft gevolgen voor de mondgezondheid. En het reikt helaas heel wat verder dan de mond alleen.

De mondholte is een broedplaats van voedselresten, bacteriën en virussen die zich hechten aan de slijmvliezen, zoals ook het coronavirus doet. Maar ze vormen ook een plakkerige substantie aan de randen van het tandvlees op de tanden en kiezen. Na verloop van enige dagen, bij onvoldoende tandenpoetsen, zakt een deel van deze zogenaamde tandplak tussen het tandvlees en de wortels van de tanden in kiezen. Daar wordt het op den duur een broeinest van ontstekingen. Dit kan alleen gebeuren als de mondhygiëne niet optimaal is.

Dit broeinest wordt mede verantwoordelijk voor verstoring van het immuunsysteem in de mond.

Cytokinestorm

Helaas beperkt deze verstoring van het immuunsysteem zich niet uitsluitend tot de mond. Onze afweer raakt er uiteindelijk door uit balans. Bacteriën, virussen en hun toxinen (gifstoffen) en reactieproducten van het immuunsysteem, zogeheten cytokinen, kunnen in aantallen ongeremd toenemen. Zo kan er onder meer een ‘cytokinestorm’ ontstaan, een mogelijk fatale reactie van het lichaam waarin te veel cytokinen worden uitgescheiden die een ontstekingsreactie veroorzaken en kunnen leiden tot orgaanfalen.

Het feit dat het tandvlees ontstoken is zorgt ervoor dat lokale bloedvaten ‘openstaan’, waardoor een open verbinding ontstaat naar de grotere bloedvaten in het lichaam, en de bacteriën, virussen en cytokinen op eenvoudige wijze kunnen infiltreren.

Mondarts

Bedenk dat het coronavirus zich primair hecht aan de slijmvliezen van de mondholte om zich daar te vermenigvuldigen. Ook dat veroorzaakt cytokinen, die direct bij inademen schadelijk zullen zijn voor de longblaasjes. Voeg daaraan toe cytokinen geproduceerd elders in het lichaam, zoals bij obese patiënten, aangevoerd door de bloedbanen, en… een ernstige longontsteking is geboren!

Veel van deze ellende is mogelijk te voorkomen door bezoek aan de mondarts, zoals ik mezelf graag noem en waarvan mijn collega’s en ik vinden dat die naam voor ons vak meer gebruikt zou moeten worden. Want we zijn meer dan tanden- en kiezenreparateurs, we houden de mond gezond.