Het document dat alles zou moeten doen veranderen

Met enige regelmaat ontvangt ik e-mails van personen, werkzaam bij officiële instanties die de beschikking hebben over relevante informatie die niet naar buiten wordt gebracht. Maar waarvan die personen wel denken dat het van belang is dat dit gebeurt.

De inhoud ervan versterkt het beeld dat die officiële instanties alleen maar behoefte hebben aan informatie, die hun standpunten uit het recente verleden bevestigen. Informatie, die daar haaks op staat, is alleen maar erg lastig en moet genegeerd worden of – nog erger – onder de pet gehouden worden. Wat daarvan ook de kosten zijn qua volksgezondheid, economie of maatschappij…

Enkele dagen geleden ontving ik op deze manier zo’n stuk. Ik las het met open mond. En daarna kostte het nog een tijd om echt te laten indalen wat dit allemaal betekende. Niet alleen de inhoud ervan, maar ook (en misschien vooral) dat het RIVM deze informatie niet direct massaal is gaan delen.

(Klik op onderstaand document om de tekst te vergroten)

De bevindingen

Ik geef hieronder de samenvatting van dit stuk. Het is een interne beschrijving van de resultaten van het onderzoek door iemand van het RIVM zelf.

• De datum van dit stuk is 23 juli. Terwijl ik dit schrijf is het 13 dagen later.
• Er is een zorginstelling met 7 aparte afdelingen en in totaal 120 bewoners in de regio Rotterdam-Rijnmond. Inmiddels is bekend dat het Maassluis betreft.
• In één van die afdelingen werden eind juni 17 van de 21 bewoners positief op corona getest. Kort erna werden ook 18 medewerkers positief getest.
• Men weet welke patiënt de ‘index-patiënt’ was.
• De medewerkers droegen vanaf half april professionele mondkapjes, behalve tijdens hun pauzes.
• Gezien deze ontwikkelingen (de uitbraak die vrijwel tegelijkertijd plaatsvond en dat het personeel mondkapjes droeg) en het feit dat er op dat moment buiten de instelling ook maar heel weinig besmette personen waren, heeft men naast het normale bron- en contactonderzoek, ook het ventilatiesysteem onderzocht.
• Uit de beschrijving van het ventilatiesysteem bleek dat de bewuste afdeling niet lang geleden was gerenoveerd. Het ventilatiesysteem stond niet in verbinding met andere afdelingen. Het systeem was energie-efficiënt en dat hield in dat er alleen verse lucht naar binnen werd gehaald (en verwarmd of gekoeld) als het CO2 gehalte te hoog was. Normaal werd de lucht dus ongefilterd gerecirculeerd.
• In de huiskamer van die afdeling stond ook speciale ventilatieapparatuur plus ook 2 airco-units. Het filtersysteem was erop gericht om stof uit de lucht te halen.
• In de andere afdelingen was die apparatuur niet en werd rechtstreeks de buitenlucht gebruikt.
• Op diverse plekken werd begin juli in de filters van dit ventilatiesysteem of in de buurt ervan Covid-19 aangetroffen.
• Als conclusie staat er dat de bevindingen ‘suggestief zijn voor de verspreiding van het virus via het ventilatiesysteem‘.
• Plus dat blijkbaar de resultaten voor de betrokken microbiologen van het Rotterdamse ziekenhuis aanleiding waren om andere zorginstellingen te attenderen op de mogelijke risico’s van de verspreiding van het virus door recirculatie van lucht via het ventilatiesysteem.

Het tv-actualiteitenprogramma EenVandaag heeft over dit document deze reportage gemaakt. En De Volkskrant pleegde ook nog aanvullend onderzoek, dat je hier aantreft.

De conclusies

De bewoording van het onderzoek in het document is van een medewerker van RIVM zelf. De terminologie ‘suggestief voor’ en ‘mogelijke risico’s’ hebben zij gebruikt. Ik vraag me af, welke andere mogelijke verklaring je kan hebben bij deze onderzoeksresultaten. Ik beoordeel deze resultaten als een bevestiging van de vele bewijzen dat:

• Slecht afgestelde of slechts circulerende ventilatiesystemen een belangrijke rol spelen bij het massaal verspreiden van het virus onder degenen die in die ruimtes (langdurig aanwezig zijn).
• Aerosolen dus een rol spelen bij het verspreiden van het virus. En dat via die aerosolen in een relatief korte tijd veel mensen tegelijk kunnen worden besmet.

Dit is – helaas – ook een ondersteuning van mijn stelling dat er sinds maart veel mensen in zorginstellingen ziek zijn geworden (en overleden) door de wijze waarop de ventilatiesystemen functioneerden. Vooral daar waar veel van de bewoners (en medewerkers) in korte tijd waren besmet. Ik had onlangs beschreven dat juist dan de bewoners heel lang het virus inademen (dus een hoge virale doses krijgen) en daardoor veel zieker worden. In dit geval zijn er 6 van de 17 besmette personen overleden.

Dit is niet alleen belangrijke informatie ter evaluatie van wat er gebeurd is, maar nog belangrijker, het levert cruciale informatie ten aanzien van het beleid dat nu gevoerd moet worden om nieuwe besmettingen zoveel mogelijk te voorkomen.

Want: Hou rekening met besmettingen via aerosolen, zorg dat de ventilatiesystemen goed zijn en zorg voor zoveel mogelijk verse lucht. En dat geldt niet alleen voor zorginstellingen, maar op ieder plek in binnenruimtes waar veel mensen bij elkaar komen. En -zeker nu het mooi weer is- verplaats activiteiten, zoals feestjes, zoveel mogelijk naar buiten.

En wat deed het RIVM hiermee?

Maar niet alleen voor zorginstellingen is dit cruciale informatie, maar ook voor scholen, die binnenkort weer opengaan, voor kantoren, voor restaurants, voor theaters, voor bioscopen. Daarom stelde ik eind juni al het Deltaplan Ventilatie voor. Om te zorgen dat we in het najaar zo min mogelijk risico’s zouden lopen in binnenruimtes.

En dat leidt tot mijn tweede schok. En misschien nog wel een grotere dan de eerste.

Het RIVM beschikte in ieder geval op 23 juli over deze informatie. Uit het stuk is eigenlijk op te maken dat de informatie zelf nog minstens enkele dagen ouder is. Er staat heel expliciet dat blijkbaar de microbiologen, die het onderzoek hadden gedaan, zorginstellingen zijn gaan attenderen op het “mogelijk risico”.

Ik weet van journalisten dat ze geprobeerd hebben een reactie hierover te krijgen bij RIVM, GGD, de zorginstelling of de betrokken microbioloog. Geen van hen reageerde.

Ik had echter al wel via mijn klokkenluider vernomen dat de betrokken microbioloog de zorginstellingen niet heeft gewaarschuwd, zoals het wel in dat rapportje staat, op instigatie van GGD/RIVM.

Waarom zijn deze bevindingen voor het RIVM geen reden zijn geweest om er zelf onmiddellijk mee naar buiten te gaan, zodat alle beheerders van HVAC-systemen in Nederland direct zich bewust werden van de risico’s van niet goed functionerende ventilatiesystemen? Dus niet alleen die van zorginstellingen, maar overal!

Als je het opereren van het RIVM en Van Dissel c.s. sinds februari goed hebt gevolgd dan is het antwoord heel eenvoudig. Je haalt het al uit de tweet van het RIVM van 31 juli jl. Voor het eerst dat het RIVM expliciet aandacht vroeg voor het onderwerp ventilatie. Lees het onderstaande met het besef dat men bij het RIVM zeker 8 dagen ervoor al de bevindingen wist van dat onderzoek.Het volgt het nu al maanden herkenbare patroon van het RIVM. Bij de oude standpunten blijven. En als men wat van positie verschuift, doet men het op een manier dat je niet zou kunnen denken dat het eigenlijk een verschuiving is.

Besef daarbij dat veel van de besmettingen die nu ontstaan, gebeuren op plekken waar in besloten ruimtes mensen bij elkaar zijn. Kroegen, feestruimtes, zorginstellingen. En hoe belangrijk het zou zijn dat elke keer als we onze autoriteiten horen, zoals de ministers en burgemeesters, ze niet alleen hun standaard mantra’s aflopen: ‘1,5 meter, persoonlijke hygiëne, thuis blijven bij klachten’, maar als eerste voortaan zeggen ‘niet in besloten ruimtes komen zonder goede ventilatie’. En met het mooie weer de instructie erbij geven zoals de Amerikanen in april al zeiden ‘move all activities outside’.

Maar ja, dat vond het RIVM nooit echt van groot belang. En zelfs na deze bevindingen in die zorginstelling van Rijnmond, nu nog steeds niet. En onze bestuurders hebben tot nu toe steeds hun oren laten hangen naar het RIVM.

Laten we hopen dat de bevindingen rondom dit bijzondere document een wake-upcall worden voor onze bestuurders in Nederland. Want anders gaan we in het najaar een echte tweede golf meemaken en/of vormen van al dan niet regionale lockdowns met verdere desastreuze gevolgen voor economie en samenleving.

P.S. Het is voor mij en waarschijnlijk ook voor nabestaanden van slachtoffers in zorginstellingen wrang om dit alles nu te lezen. Op 2 april jl. had ik een mail gestuurd naar 70 politici, adviseurs van politici, en een groot aantal journalisten. Het ging over dit blog met de titel ‘Eureka, dit zijn de verspreidingsversnellers, de microdruppels”. Daarin vraag ik aandacht voor de aerosolen en ook wijs ik op het belang van ventilatie en luchtvochtigheid. In die mail vestigde ik de aandacht op dit blog met de titel ‘Nieuwe wetenschappelijke inzichten vanuit Japan en Korea reiken de sleutel aan voor de oplossing!’ Ik zag daar in de media niets van terug.

Op 19 april was ik voor het eerst bij Op1. Ten aanzien van zorginstellingen wees ik in dit fragment nadrukkelijk op het gevaar van de verspreiding van aerosolen via de ventilatie.

In het beleid heb ik daar helaas tot voor kort vrijwel niets van terug gezien. En nog steeds hoor ik van onze bestuurders alleen maar het belang van 1,5 meter en niet om te zorgen voor goede ventilatie in besloten ruimtes. Daar waar vrijwel alle clusters van besmettingen nu ontstaan. Niet alleen waren de slachtoffers in die zorginstelling in Maassluis onnodig, maar ook veel besmettingen die nu plaatsvinden.