Juiste hulpvraag

‘Oudere migranten met dementie stellen niet altijd de juiste zorgvraag’ las ik op 28 oktober in een tweet. Mijn mond viel van verbazing open. Ik weet dat tweets de voetzoekers en rotjes zijn in de publieke uitwisseling van informatie. Eén knal en dan zijn ze weer verdwenen.

Maar in een zo’n zinnetje herken je toch een gedachtewereld die vragen oproept. Zoals hier geformuleerd is het aan de patiënt zijn of haar vragen zo te stellen dat ze in de hoofden van zorgverleners landen, want anders kunnen die mensen die hulp nodig hebben niet goed helpen. Ik zou de formulering van de tweet omdraaien en schrijven ‘Hulpverleners snappen migranten met dementie te vaak niet goed.’  Dat is trouwens ook het geval met mensen met dementie in het algemeen en vaak zelfs überhaupt in de zorg.

Als de hulpverlener bij een demente oudere binnenkomt en niet de moeite doet de jas uit te trekken (non-verbale communicatie van de wens niet te lang te willen of kunnen blijven) en voortdurend dingen op de mobiele telefoon opzoekt (non-verbaal voor: ik vind jou minder belangrijke en/of interessant dan mijn telefoontje), logisch dat elke oudere met dementie dan dichtklapt en geen vragen heeft.

Het is voor veel mensen met dementie trouwens niet duidelijk wat een hulpverlener komt doen en is het wel een hulpverlener? In de oververhitte melt-down van de ouderenzorg, waarbij het een heksenketel is om aan goed opgeleid personeel te komen, staat er te vaak een vreemde voor hun neus. Steeds weer een ander, vooral in het weekend. Een leerling, iemand van een uitzendbureau. Het is een heidens karwei de werklijsten voor de zorg weer vol te krijgen.

Mijn eigen 90-jarige Indische schoonmoeder met Alzheimer is beleefd, want zo is ze opgevoed, maar als ze de zorgverlener hoort zeggen ‘Goedemorgen mevrouw, hoe gaat het?’ zegt ze ‘Goed hoor’. Dat deed mijn eigen moeder toen ze 93 was ook. Aan de huishoudelijke hulp vertelt ze wel dat ze zo vaak naar het toilet moet en dat ze steeds zo’n rugpijn heeft. Klagen over pijn is zoals bij veel ouder wordende mensen sowieso een onderdeel van de communicatie geworden. Op een dag is er niet veel anders meer om over te klagen, zelfs niet over het weer.

‘In Nederland hebben we een vraaggericht zorgstelsel. Dit betekent dat mensen die zorg nodig hebben hun zorgvraag moeten stellen aan verpleeghuizen, maar ook aan andere zorgverleners.’ Zeggen de mensen die de tweet formuleerden. Daar hebben we hem. ‘Vraaggerichte zorg’. In academische discussies gaat het erom hoe de zorg wordt ingevuld: door de aanbieders van zorg of door de gebruikers van de zorg (of ze nu dement zijn of laaggeletterd, of ze nu migrant zijn of al hun leven lang in het gehucht wonen waar ze ook geboren werden). Waar gaat het om? Welnu het gaat om geduld en luisteren.

En de taalbarrière dan? Uit de onderzoeken die ik gedaan heb om te zien of de zorg wel om kan gaan met de vragen van migranten blijkt dat de zorgverleners als eerste die taalbarrière opvoeren, terwijl patiënten als eerste de bejegening noemen. Denk daar eens over na. Daaraan moeten we in de eerste plaats dus iets doen.

Uit het onderzoek van Pharos, dat de basis van deze tweet was, blijkt dat 47 procent van de hulpverleners vindt dat de informatie aan de patiënten beter moet. Ik geloof best dat hulpverleners dat vinden. Ik zou juist eerder denken aan een cursus beter luisteren, je mee laten nemen in een open gesprek, en beseffen wat je met je non-verbale boodschappen oproept. Snelcursus menselijke hulpverlener. Iets meer tijd, maar meer tevredenheid voor iedereen.

Zie ook: www.ivanwolffers.nl