De niet-geleerde lessen van twee jaar corona

Foto: MeeroverMedisch.nl

De niet-geleerde lessen van twee jaar corona

Opinie

Het was donderslag bij heldere hemel. Ineens zou die harde lockdown er dan toch komen. De media voorspelden de zwaarste lockdown ooit. Op zaterdagmiddag stonden er lange rijen voor kapperszaken en ‘niet-essentiële winkels’, waar mensen nog snel wat laatste kerstcadeautjes bij elkaar graaiden. En er gebeurde iets wat we de hele crisis nog niet voor mogelijk hadden gehouden: de ministers kwamen met spoed bijeen en besloten dezelfde dag nog om stevige maatregelen te nemen. Het was eens niet op zondag ‘met de voeten op tafel in het Catshuis’ rustig de proportionaliteit van maatregelen doornemen, dan op maandag langs de corona-kernploeg. Zo snel en doortastend heeft het kabinet niet eerder gereageerd.

De inkt van het OMT-advies was amper droog toen Rutte, De Jonge en Van Dissel ons zaterdagavond ernstig toespraken. Misschien was het vanwege de enorme tamtam of vanwege de breuk met het normaal zo trage besluitvormingsproces, dat ineens weer 7 miljoen mensen voor de buis zaten. Het bleek een storm in een glas water. De ‘lockdown’ kwam er, toch maar weer een ‘intelligente’.  Verder stond de persconferentie – naast de boosters en de onzekerheid – (alweer) in het teken van het opsommen van alle maatregelen en de daarop geldende uitzonderingen.

‘Nationale dokter’

Bijna 7 miljoen mensen hoorden Van Dissel uitleggen dat de vaccins die nieuwe variant niet herkennen en dat zoveel mogelijk mensen zich daarom zo snel mogelijk moeten laten boosteren. Met precies datzelfde vaccin. Of dat werkt, hoe dat werkt, hoe lang dat werkt en waarom dat werkt, dat wist de ‘nationale dokter’ zelf ook niet. Of, hij wist het niet te formuleren. De reeks maatregelen was, zoals gewoonlijk, gespeend van enige logica. Wel op vakantie, niet met meer dan twee personen afspreken in de buitenlucht. Wel volle gymzalen voor de tentamens, maar niet om te sporten. En op de vraag van BNR-verslaggever Thomas van Groningen waarom de supermarkten om 20.00 uur dicht moeten, kon Rutte zelfs geen goed antwoord bedenken. “We hebben het de vorige keer ook zo gedaan,” is voldoende reden om zo’n maatregel te nemen, blijkbaar.

WHO en ECDC (het Europese RIVM) adviseren: Testen, testen, testen. Traceren. Quarantaine. Mond-neusmaskers. Afstand houden. Ventilatie. De basisprincipes van de bestrijding. De maatregelen waarvan we weten dat ze werken.

Ergens was het weer maart 2020. Het was een groot gestuntel. En natuurlijk, omikron brengt veel onzekerheid. Maar je zou verwachten dat we de afgelopen twee jaar ook iets geleerd zouden hebben. Twee jaren lang deden duizenden wetenschappers namelijk kennis over het virus op. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) houdt die kennis bij en informeert en adviseert de wereldleiders. Het Europese RIVM (ECDC) doet dat ook. En ze adviseren beiden: zet naast boosters stevig in op niet-farmaceutische interventies. Gewone maatregelen dus. Testen, testen, testen. Traceren. Quarantaine. Mond-neusmaskers. Afstand houden. Ventilatie. De basisprincipes van de bestrijding. De maatregelen waarvan we weten dat ze werken.

Beproefde methode

Die beproefde methode van niet farmaceutische maatregelen, we zijn er – zo bleek tijdens de persconferentie – het zicht net zozeer op kwijtgeraakt als op het virus zelf. Zo stond ‘nationale dokter’ Van Dissel een moeilijk verhaal over boosters te houden en vergat hij zijn core business zelfs maar te benoemen: wat kan je nu, op dit moment, doen om besmetting en verspreiding te voorkomen? Omdat het Nederlandse menu van infectieziektebestrijding blijkbaar weer alleen vaccins in de aanbieding heeft. En dat is geen wetenschappelijk inzicht, maar een politieke keuze. Als we allemaal geboosterd zijn, kan 2G weer op tafel. De economie moet draaien zonder steunpakketten. Zo snel mogelijk. En dat kan best heel noodzakelijk zijn voor Nederland, maar daar zou de voorzitter van een biomedisch adviesteam zich toch niet voor moeten inzetten.

Al sinds het begin van de pandemie slaagt Nederland er niet in om het laaghangend fruit te plukken.

De KPMG noemt het OMT in haar adviesrapport “met afstand het meest invloedrijke orgaan (…) in de pandemiebestrijding”. Het is het wetenschappelijke kompas waar het kabinet op navigeert tijdens deze crisis. De opdracht van het OMT is het ‘best mogelijke professionele advies’ op te stellen voor de verantwoordelijke bestuurders. “In het advies komt naar voren welk risico er bestaat, hoe groot dit risico is, welke mogelijkheden er zijn om het risico te verkleinen en in welke orde van grootte de te bereiken resultaten liggen.” In haar laatste advies ziet het OMT grofweg twee mogelijkheden om het nog onbekende risico van omikron te verkleinen: lockdown en boosteren. En dat is eigenlijk niets nieuws onder de zon.

Laaghangend fruit

Al sinds het begin van de pandemie slaagt Nederland er niet in om het laaghangend fruit te plukken. De beproefde mix van maatregelen ligt onaangeroerd op de plank. Testen en veel meer testen. Goed bron- en contactonderzoek (BCO), isoleren, quarantaine. Nederland heeft er nooit echt in geïnvesteerd. Het OMT heeft daar nooit echt over geadviseerd. Waarom niet op iedere straathoek een testlocatie? Waarom werd er nooit eerder een heel leger BCO’ers ingezet, zoals minister De Jonge nu wil doen met het boosteren? Waarom zetten we nooit in op juist het isoleren van (mogelijk) besmettelijke personen?

Waarom zetten we vele sectoren op slot en mogen besmettelijke personen intussen naar hun werk blijven gaan? Want dat mogen ze. Ben je gevaccineerd en in contact geweest met een coronapatiënt? Dan moet je gewoon naar je werk. Vijf dagen quarantaine is in epidemiologisch opzicht ook al niet optimaal. En op je werk hoef je geen mondneusmasker, je kunt gewoon in een slecht geventileerde ruimte je collega’s onder aerosolen. In de kerstvakantie lekker naar het buitenland ergens binnen Europa en je kan je coronabesmetting zo mee naar huis nemen. Het behoeft weinig uitleg: Zo blijven we hozen met een zeefje.

Tijd kopen

Dus daar stond Van Dissel, om de OMT adviezen aan ons over te brengen. ‘Lockdown’. Want iets anders kent Nederland niet. Al het andere is te moeilijk, te duur, het verstoort de markt of je bouwt er geen immuniteit mee op. Boosteren levert wel immuniteit op. Dus met de lockdown kopen we nu tijd, zodat we na de boostercampagne weer open kunnen gaan. Dat adviseert het OMT, terwijl het ECDC opriep om ook zoveel mogelijk op niet farmaceutische maatregelen in te zetten. En terwijl zelfs de CEO van BioNTech (de maker van Pfizer) waarschuwt dat 3 prikken niet genoeg zijn om omikron te stoppen.

Wij kopen gewoon tijd. Zonder dat iemand van die tijd gebruik maakt om al die protocollen en regeltjes nog eens na te lezen en de absurditeiten eruit te filteren.

Ons OMT lijkt het weer niet te horen. Wetenschap uit andere landen dringt niet door de harde schil heen. De Wereldgezondheidsorganisatie ook niet, die vorige week nog maar eens “heel duidelijk wilde zijn”: “Vaccins alleen zullen geen enkel land uit deze crisis redden. Landen kunnen – en moeten – de verspreiding van Omikron voorkomen met maatregelen die vandaag werken. Niet vaccins in plaats van maskers. Niet vaccins in plaats van afstand nemen. Niet vaccins in plaats van ventilatie of handhygiëne. Doe het allemaal. Doe het consequent. Doe het goed.”

Scheepsladingen

Maar wij ‘doen’ vaccins in plaats van al het andere. Nog steeds. We gebruiken de kerstlockdown niet om de ventilatie voor scholen en verpleeghuizen razendsnel in orde te maken. Niet om de testcapaciteit razendsnel op orde te krijgen en meer testlocaties in te richten. Niet om hele scheepsladingen met gratis zelftests uit te delen aan de bevolking. Ook niet om extra inzet voor het bron- en contactonderzoek te regelen. Het FFP2-masker voor de zorg blijft op de plank liggen. We maken geen voorlichtingscampagne waarin Van Dissel ons uitlegt waarom mondneusmaskers toch eigenlijk wel heel goed werken. Wij kopen gewoon tijd. Zonder dat iemand van die tijd gebruik maakt om al die protocollen en regeltjes nog eens na te lezen en de absurditeiten eruit te filteren. Zoals die rare quarantaineregels. Of de sluitingstijden voor supermarkten. Nee, wij gaan alleen boosteren. Niet omdat dat helpt om de verspreiding zo snel mogelijk omlaag te krijgen, maar zodat 2G weer op tafel kan. Voor zo’n advies had Hugo de Jonge het OMT helemaal niet nodig gehad, dat had hij makkelijk zelf kunnen schrijven.

Vaccins alleen zullen geen enkel land uit deze crisis redden. Landen kunnen – en moeten – de verspreiding van Omikron voorkomen met maatregelen die vandaag werken. Niet vaccins in plaats van maskers. Niet vaccins in plaats van afstand nemen. Niet vaccins in plaats van ventilatie of handhygiëne. Doe het allemaal. Doe het consequent. Doe het goed.

Ginny Mooy