Zoektocht naar nieuwe anti-epileptica

Elk jaar krijgen 14.000 mensen in Nederland de diagnose epilepsie.

UTRECHT – Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht zijn bezig nieuwe middelen tegen epilepsie te ontwikkelen. Het gaat in het bijzonder nog om anti-epileptica tegen een van de meest  voorkomende en ernstigste vormen van epilepsie – TLE ofwel Temporaalkwab-epilepsie.

Uit gegevens van het Epilepsiefonds blijkt dat per jaar in Nederland zo’n 14.000 mensen de diagnose epilepsie krijgen. Dat maakt de groep Nederlanders met deze aandoening omvangrijk: circa 120.000 mensen hebben een vorm van epilepsie.

Volgens hoogleraar translationele neurowetenschappen Jeroen Pasterkamp (UMC Utrecht), lijkt het erop dat bepaalde moleculen of fragmenten daarvan, in de hersenen een rol spelen bij het ontstaan van temporaalkwab-epilepsie. ,,Als we ze op de juiste manier kunnen manipuleren, biedt dat aanknopingspunten voor een nieuwe generatie anti-epileptica.”

Prikkeloverdracht

Epilepsie is een ernstige chronische aandoening van het zenuwstelsel die wereldwijd 60 miljoen mensen treft. De aandoening uit zich in de vorm van aanvallen, die ontstaan door een plotselinge verstoring van de elektrische prikkeloverdracht in de hersenen. Afhankelijk van de plek waar dit gebeurt, kunnen patiënten bijvoorbeeld vallen, schokkende bewegingen maken, iets vreemds ruiken, even afwezig zijn of buiten bewustzijn raken. De onvoorspelbaarheid van deze aanvallen beperkt de bewegingsvrijheid van epilepsiepatiënten en heeft een grote impact op hun veiligheid en sociaal welbevinden. Bovendien kan voortdurende epileptische activiteit leiden tot schade aan de hersenen en het verlies van verstandelijke vermogens.

Eerste aanval

Voor de ontwikkeling van nieuwe therapieën, die wezenlijk ánders werken dan de bestaande anti-epileptica (en die ook verder gaan dan symptoombestrijding), is meer kennis nodig over het ontstaan van epilepsie. Jeroen Pasterkamp doet hier onderzoek naar en hij houdt zich al bijna tien jaar bezig met temporaalkwab-epilepsie. Hij bestudeert daarbij onder meer het hersenweefsel van TLE-patiënten, waarbij de epileptische haard door de neurochirurg is verwijderd. ,,Dat materiaal halen wij direct op uit de operatiekamer”, vertelt hij, ,,uiteraard met toestemming van de patiënt. Door eerdere studies weten we dat er veranderingen in de hersenen van TLE-patiënten optreden, lang voordat de eerste aanval begint. Er zijn onverklaarbare verschillen in de hoeveelheid eiwitten, maar hoe die ontstaan, is onbekend.”

Temporaalkwabepilepsie, zoals eerder beschreven: afgekort tot TLE (temporal lobe epilepsy), is één van de meest voorkomende en ernstigste vormen van epilepsie. Hierbij is een hersengebied aangedaan, dat betrokken is bij het leren en het geheugen (hippocampus). Bijna een derde van de TLE-patiënten houdt ernstige aanvallen ondanks een behandeling met verschillende medicijnen. Voor deze patiënten is de chirurgische verwijdering van de hippocampus vaak het enige redmiddel, zij het dat niet alle TLE-patiënten hiervoor in aanmerking komen en de ingreep niet zonder risico en niet altijd effectief is.