Dood door een tekenbeet: ‘We missen onze Jaap ontzettend…’

Het verdriet van Corry van Os en haar man Gijs gaat nooit meer voorbij: ‘Zo’n besmetting gun je niemand’

JULIANADORP/EKERö (Zweden) – In de tuin bij het minihuisje van Jaap Yska en zijn vrouw Gunilla, in Ekerö (een eilanddorp westelijk van Stockholm), moet het vrij zeker zijn gebeurd. Ongemerkt, tijdens het rondscharrelen in het groen. Regelmatig ging het Nederlands-Zweedse paar in de weekeinden naar hun ‘tiny house’. Naar later bleek was Jaap er aantoonbaar gebeten door een besmette teek.

Ineens had de Nederlandse vader van twee tienerdochters van toen elf en dertien jaar zich niet lekker gevoeld. “Jaap werd misselijk, gaandeweg ook stiller, en hij kreeg in de uren en dagen erna steeds meer hoofdpijn”, vertelt nu 75-jarige Corry van Os, thuis in Julianadorp. “Ach, het is gewoon mijn migraine, zei hij.”

Verdriet

De moeder blikt verdrietig terug op de ramp die zes jaar geleden, in juni 2017, ook haar leven en dat van haar echtgenoot Gijs (71, Jaaps stiefvader) voorgoed veranderde.

Jaap Yska (Foto uit familiearchief)

Toen Jaap kort na de tekenbeet, waarvan hij geen weet had, ’s morgens met de auto naar zijn werk wilde rijden, hij werkte bij een opticien in Stockholm, zag hij rijdend op de snelweg plotseling niets meer. Zijn zicht klapte op zwart. Gunilla die naast hem zat had onmiddellijk in de gaten wat er loos was. Ze wist het stuur over te nemen, de auto uit de verkeersstroom te loodsen en uiteindelijk veilig te laten stoppen. Onmiddellijk werd haar man naar het ziekenhuis gebracht, waar hij met spoed opgenomen en behandeld werd. “Daar raakte hij drie dagen later in een diep coma”, vertelt Corry, alles opnieuw belevend. “Die toestand heeft een half jaar geduurd tot Kerstmis 2017. Onze zoon is niet meer bijgekomen, nooit meer aanspreekbaar geweest. Het waren vreselijke maanden. En dat alles door een teek…”

Zweden

Jaap Yska, die in 2005 naar Zweden besloot te verhuizen na zijn Zweedse vrouw in Griekenland te hebben ontmoet, overleed op 29 december 2017, slechts 43 jaar jong. In de dagen voor kerstmis was zijn toestand uitzichtloos geworden, mede door toenemende infecties en nierfalen. Verdere behandeling en bewaking van de levensfuncties bleken zinloos.

Waarschuwingen voor hersenvliesontsteking en ook de ziekte van Lyme door teken zijn overal in Zweden te vinden.

De diagnose luidde uiteindelijk dat de Nederlander stierf aan de gevolgen van een Teken-encefalitis, een hersen(vlies)ontsteking veroorzaakt door het teken-encefalitis virus. De besmetting is wereldwijd bekend als ‘Tick-Borne Encephalitis’ (kortweg TBE). In Duitsland én Oostenrijk spreekt men van Frühsommer Meningo-enzephalitis (FSME). Ook in Nederland circuleert het TBE-virus, zij het nu op nog betrekkelijke geringe schaal hoewel de aantallen besmettingen oplopen. In Zweden zijn er elk jaar 300-350 TBE-infecties.

Waarschuwingen

Corry van Os: “Jaap wíst al ver voordat hij door die vreselijke teek werd gebeten van het bestaan van besmette teken die deze bacterie op mensen kunnen overbrengen. Waarschuwingen voor de hersenvliesontsteking en ook de ziekte van Lyme door teken zijn overal in Zweden te vinden: in winkelcentra, in het openbaar vervoer, ook op bushaltes en bij parken. Ook in de media wordt er veel aandacht aan besteed. Maar onze Jaap had reuma en gebruikte daarvoor veel medicijnen. Eigenlijk had hij geen zin om nog meer medicatie te nemen tegen een mogelijk besmette teek. Bovendien ging hij er vanuit dat het hem waarschijnlijk nooit zou treffen. Had hij het maar wel gedaan, had hij de adviezen maar opgevolgd. Want door die teek zijn wij ons kind verloren. En zijn onze kleindochters hun vader kwijt…”

Ziekenhuisbed

Het was vreselijk om hem daar zo te zien liggen, in dat ziekenhuisbed aan slangen en katheters, tussen allerlei bewakingsapparatuur in.

Als eerbetoon aan Jaap Yska volbracht het wielergroepje De Fietsende Vrienden, waarin Jaaps broer Age, in september 2022 de Tour de TBE over 1.500 kilometer van Swifterbant in de Flevopolder (waar hij geboren werd en opgroeide) naar Stockholm. Om aandacht te vragen voor TBE.

En Corry en haar man? Die eren hun zoon door anderen te blíjven waarschuwen voor de gevaren van de teek. “Daarmee gaan we door, want zo’n besmetting gun je niemand.”

Jaap Yska voelde zich op zijn gemak in de Zweedse natuur. Maar daar loerde juist het bijna onzichtbare gevaar van teken. (Foto uit familiearchief).

Nuttige links: tekenbeetziekten.nl en www.rivm.nl/tekenencefalitis

TBE en Lyme

• Besmetting met het TBE-virus, met een aanzienlijke kans op hersen(vlies)ontsteking, voltrekt zich binnen enige minuten na de tekenbeet. Dit omdat het virus in het speeksel van de teek zit. De ziekte van Lyme (door bacterie Borrelia burgdorferii) ontstaat na uren tot dagen. Er is nog enige tijd om de teek te verwijderen: Doe niets op de huid waar de teek zit; Houd puntig pincet plat op uw huid en pak de teek vast; Trek de teek er rustig uit. Breekt de kop van de teek af en blijft die in de huid zitten? Maak wondje dan schoon met alcohol of jodium. Onbehandeld kan Lyme o.a. tot gewrichtsklachten, huidklachten, zenuwklachten of hartklachten leiden. Bron: Thuisarts.nl

Vaccin is er al!

• Er is een vaccin beschikbaar dat voor 95% beschermt tegen de TBE-infectie. Mensen die langer verblijven in gebieden waar teken-encefalitis veel voorkomt, doen er verstandig aan zich preventief te laten inenten. ‘Tick-Borne Encephalitis’ (TBE) komt voor in Midden- en Oost-Europa, met name in de Balkanlanden en Rusland, maar ook in Scandinavië. Ook de ouders van Jaap Yska hebben zich laten vaccineren. Bron: RIVM

Waar TBE in Nederland?

• Het door teken op mensen overgebrachte TBE-virus is in Nederland nog op minieme schaal aanwezig, met slechts enkele besmettingen per jaar: op de Sallandse Heuvelrug, de Utrechtse Heuvelrug, centraal Noord-Brabant, het noordoosten van de Flevopolder, Twente en de Achterhoek. Bron: RIVM