VUURWERKSMOG met Oud en Nieuw – ‘Elke kier in huis wordt dichtgestopt…’

Longfonds:  Benauwdheid, hoestbuien en kortademigheid voor 700.000 Nederlanders met een longprobleem.

AMERSFOORT – Marlies en haar man Alex uit Utrecht vieren elk jaar Oud en Nieuw met proppen tissue in de belangrijkste kieren van hun huis, de afzuigers aan, en een stofkapje op – nu ja, dat laatste heeft alleen Marlies. Zij heeft immers ernstige COPD, Alex is solidair met zijn 56-jarige vrouw die nu ruim tien jaar met longklachten kampt en regelmatig extra zuurstof nodig heeft.

,,We proppen keukenrol in de kieren bij de voordeur en in de ramen van de huiskamer, om zoveel mogelijk dampen van het vuurwerk buiten te houden”, zegt Marlies. Alex (62) is er, voordat alles een beetje is afgedicht en er geen kruitlucht meer naar binnen kan glippen, best een tijdje mee bezig. ,,Het is een aardige klus”, beaamt hij.

Minstens 700.000 Nederlanders zien elk jaar op tegen de golf van vuurwerksmog die over het land komt, zo becijferde het Longfonds (het vroegere Astmafonds). Het brengt hen benauwdheid, hoestbuien en kortademigheid en zorgt soms dat ze er nog dagen (of weken) last van hebben of extra medicijnen moeten innemen. Dat speelt bij negen op de 10 mensen met een ziekte van de longen. Tien procent van de longpatiënten ziet zich zelfs gedwongen het huis om die reden te ontvluchten, blijkt uit een peiling van het fonds onder de achterban. ,,De impact van vuurwerk op mensen en hun longen is enorm”, zegt directeur Michael Rutgers van het Longfonds.

Gezellig is anders

Marlies en Alex blijven desondanks thuis. Geld om even met een korte vakantie naar elders te gaan, is er niet. En ook op de plaatsen waar hun kinderen wonen, wordt flink wat vuurwerk afgestoken. ,,Dat heeft dus eigenlijk geen zin om de jaarwisseling bij hen door te brengen”, zegt Alex. ,,Daarom zitten we thuis, ontvangen niemand, want dan moet de voordeur open, en verroeren ons zo weinig mogelijk. Gezellig is anders, vinden ook de kinderen, maar er is gewoon geen andere oplossing.”

Als de volgende morgen een stevig bries opsteekt, dan maakt zich een gevoel van ‘opluchting’ meester van Marlies. ,,Dan maken we een wandeling in het park nabij. Om even op adem te komen. Maar als het windstil is of mistig, dan blijven we nog een extra dagje thuis. En gebruik ik wat vaker mijn pufjes.” De kerstdagen worden met de kinderen doorgebracht, de jaarwisseling is voor het gezin daarbij inbegrepen.

Fijnstofconcentraties door vuurwerk vergelijkbaar met luchtvervuiling in miljoenensteden als New Delhi en Singapore…

Vuurwerk veroorzaakt tijdens de jaarwisseling in zeer korte tijd een enorme luchtvervuiling. De concentraties fijnstof zijn in de eerste uren van de nieuwjaarsnacht gemiddeld 40 keer hoger dan normaal. Die fijnstofconcentraties zijn vergelijkbaar met miljoenensteden als New Delhi en Singapore, niet zelden liggen ze er zelfs ver boven, stelt het Longfonds. Vooral bij windstil weer of mist (en dat wordt komende jaarwisseling verwacht…) kunnen de concentraties flink oplopen. ,,Vuurwerkdampen leiden niet alleen bij de 1,2 miljoen Nederlanders met een longziekte tot gezondheidsproblemen. Iedereen kan gezondheidsklachten krijgen door de vieze vuurwerklucht. Daarvan zijn we ons nog te weinig bewust”, zegt Michael Rutgers. Uit onderzoek van het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (Nivel, (2018) blijkt dat 58 procent van de mensen met astma en 60 procent van de mensen met COPD (chronic obstructive pulmonary disease) zich benauwd voelt door vuurwerk. Ook (oudere) mensen met hart- en vaatziekten kunnen er last door ondervinden, vult het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) aan. ,,Men kan klachten voorkomen of verminderen door de eerste uren na de jaarwisseling binnen te blijven en zich niet overmatig in te spannen.”

Hermetisch dicht

Noodgedwongen binnen blijven tijdens de jaarwisseling is een vrij algemeen beeld onder longpatiënten, blijkt uit de peiling.  Ze sluiten ramen, deuren en ook ventilatieroosters hermetisch af en gebruiken preventief extra medicijnen. ,,Zodra er vuurwerk wordt afgestoken, moet ik happen naar adem. Ik kan geen stap meer buiten zetten, dan val ik letterlijk om”, vertelt Anita uit Eindhoven. ,,Ik zit klem in mijn eigen huis. Je kunt niet even gezellig bij de buren langs om ze een gelukkig nieuwjaar te wensen. Het liefst ging ik een weekend naar een vakantiepark waar ze geen vuurwerk afsteken. Maar dat kan ik gewoon niet betalen.”

Anne: Ik moet echt vechten om iedere keer adem te halen, raak volledig uitgeput.

Voor sommige mensen met een longziekte zit er niets anders op. Van de 181 deelnemers aan de Longfonds-peiling geeft 10 procent aan vanwege door vuurwerk veroorzaakte gezondheidsproblemen zijn huis rond de jaarwisseling te ontvluchten. Anne verblijft dit jaar met haar gezin in een huisje op een vuurwerkvrij vakantiepark: ,,Thuisblijven is geen optie. Ik moet echt vechten om iedere keer adem te halen, raak volledig uitgeput. Dat voelt alsof er een band om mijn borst beetje bij beetje wordt aangespannen. Een akelig gevoel, alsof ik bijna stik. Twee jaar terug bleven we thuis, maar toen belandde ik een paar dagen later in het ziekenhuis. Dat wil ik dit jaar voorkomen.”

,,Het is te gemakkelijk om te zeggen dat deze mensen maar even een nachtje op hun tanden moeten bijten. De nasleep van die vuurwerksmog is heel lang, het duurt vaak weken voordat mensen met een longziekte weer een beetje kunnen functioneren”, zegt Michael Rutgers. ,,Steeds meer gemeenten stellen vuurwerkvrije zones in, dat juichen we als Longfonds toe. Hopelijk draagt deze ontwikkeling bij aan een grotere bewustwording. Want hoe mooi vuurwerk ook kan zijn, het is slecht voor ieders longen.”

Ook ruim 120.000 kinderen (t/m 18 jaar) hebben astma. En hoewel het voor velen van hen (nog) heel stoer is om vuurwerk af te steken, beleven duizenden kinderen ook een benauwd oud en nieuw. Yvette neemt de dagen rond de jaarwisseling preventief extra prednison. En als ze naar buiten gaat, doet ze een mondkapje voor. ,,Dan vragen mensen wel eens wat er met me aan de hand is. Maar over het algemeen zijn ze zich er weinig bewust van wat dat vuurwerk voor mensen met een longziekte betekent. ‘Het is maar één keer per jaar’, zeggen ze dan. Ja het is maar één keer, maar het duurt voor mij weken voordat ik weer een beetje een leven heb. Dat zien ze niet.” Foto: Longfonds