Vloedgolf aan dementie wordt minder hoog

Arts-epidemioloog Frank Wolters (Erasmus MC): Het totale aantal mensen met dementie blijft voorlopig nog wel toenemen. Maar er gloort licht aan het einde van de tunnel.

ROTTERDAM – De ‘dementie-tsunami’ wordt minder hoog dan gedacht. ‘Het risico dat iemand dement wordt, is op dit moment 13 procent kleiner dan tien jaar geleden’, aldus blijkt uit de, naar verluid, grootste studie die ooit op dit gebied is uitgevoerd. Als de daling voortzet krijgen alleen al in Europa en de Verenigde Staten de komende decennia miljoenen minder mensen dementie dan tot nu toe werd gedacht, stellen de onderzoekers.

De uitkomsten van het onderzoek, uitgevoerd onder leiding van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam en de Harvard School of Public Health in Boston (VS), zijn inderdaad ‘opmerkelijk’, zoals de betrokken partijen zelf roepen. Maar het beeld van dementie in de (Nederlandse) samenleving zal er voorlopig niet door veranderen. Immers, het proces van vergrijzing van de bevolking gaat onverminderd door en dementie is in belangrijke mate gekoppeld aan de hogere leeftijden. De studie is gepubliceerd in het medische vaktijdschrift Neurology.

,,Belangengroeperingen en onderzoekers waarschuwen al jaren – terecht – voor een vloedgolf van de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie”, zegt hoofdonderzoeker en arts-epidemioloog Frank Wolters van het Erasmus MC. ,,Maar er gloort dus licht aan het einde van de tunnel.’’

Bevolkingsonderzoeken

De onderzoekers hebben ruim 49.000 mensen gevolgd van 65 jaar en ouder. De ouderen deden mee aan zeven grote bevolkingsonderzoeken in de VS en Europa. Van hen werden allerlei gezondheidsgegevens verzameld. Zo zagen de onderzoekers dat ruim 4200 mensen uit de onderzoeksgroep dement werden, bijna 9 procent.

Het risico op dementie neemt toe naarmate mensen ouder zijn. ,,We hebben daarom voor verschillende leeftijden gekeken hoe groot het risico was dat de deelnemers dementie zouden ontwikkelen. We zagen dat de afgelopen 30 jaar het risico ieder decennium daalde met 13 procent. Iemand die tien jaar geleden 70 jaar was, had een 13 procent hoger risico om binnen 5 jaar dement te worden dan iemand die nu 70 jaar is. En een 70-jarige aan het begin van deze eeuw had weer een 13 procent hoger risico dan 70-jarigen in 2010.”

Geweldig nieuws

Dementie is een verzamelnaam voor meer dan 10 hersenziekten, waarvan Alzheimer veruit de bekendste is. Zo’n 280.000 Nederlanders hebben deze vorm van dementie. De onderzoekers hebben het risico op Alzheimer apart onderzocht en zagen daar ook een afname van het risico. Een iets sterkere daling zelfs dan van dementie in het algemeen. Het risico om Alzheimer te krijgen daalt iedere 10 jaar met 16 procent.

Wolters noemt de bevindingen ‘geweldig nieuws’, omdat het laat zien dat dementie te beïnvloeden is. ,,De genetische risicofactoren van de deelnemers zijn namelijk niet veranderd. De grote vraag is dus: Wat is er de afgelopen decennia wél gebeurd in Europa en de VS, waardoor het risico op dementie is gedaald? Als we die antwoorden vinden, hebben we belangrijke sleutels in handen om dementie verder aan te pakken.’’

Bloeddruk, cholesterol

Hoewel nog niet wetenschappelijk vastgesteld, durft de onderzoeker voorzichtige verklaringen wel aan. Wolters: ,,Zowel in Europa als in de Verenigde Staten hebben artsen en onderzoekers hart- en vaatziekten flink aangepakt. Onder meer door patiënten met hoge bloeddruk en veel slecht cholesterol op te sporen en te behandelen, en roken te minderen. Met het terugdringen van de epidemie van hart- en vaatziekten lopen ook de hersenen op leeftijd minder schade op.’’

,,Een andere verklaring voor het dalende risico op dementie, zou opleidingsniveau kunnen zijn’’, zegt Wolters. ,,We zien dat meer mensen een hoger opleidingsniveau hebben. Verschillende onderzoeken laten zien dat mensen met een hogere opleiding minder vaak dement worden. Het lijkt erop dat door te leren je hersenen een reserve opbouwen tegen slijtage later in het leven.’’

In tegenspraak

Het totale aantal mensen met dementie blijft dus wel toenemen, benadrukt Wolters. ,,Dat lijkt in tegenspraak met onze bevinding dat het risico afneemt voor een individu om voor een bepaalde leeftijd dementie te krijgen, maar dat is het niet. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans namelijk is om dement te worden. De bevolking blijft groeien én de mensen worden gemiddeld steeds ouder.’’

Prof. dr. Philip Scheltens, directeur van het Alzheimercentrum Nederland, waarschuwt dat de dalende trend geen garanties biedt voor de toekomst. ,,Dit zegt vooral iets over het verleden”, zegt hij in De Volkskrant. ,,Over het effect van de statines, de aanpak van hart- en vaatziekten en de nadruk op gezonde levensstijl… Maar het is de vraag of wel al die factoren nog verder kunnen verbeteren. Er zijn nu weer volop nieuwe risico’s: denk aan diabetes en obesitas.’ De dalende trend doet zich overigens alleen in het rijke Westen voor: Europa en de VS. In niet-Westerse en minder rijke naties neemt het risico op dementie nog altijd toe.”