Viroloog Ab Osterhaus: ‘Tegenstrijdige berichten doen Nederlanders twijfelen’

Zorgwekkend dat door velen losser werd omgegaan met de 1.5 meter-regel…

Wat er dit weekeinde is gebeurd in Nederland stemt mij niet gerust. In tegendeel. Dit is echt riskant, gevaarlijk zelfs. Veel mensen willen, begrijpelijk, dat de situatie weer normaliseert, dat het leven weer wordt zoals het vóór de uitbraak van het coronavirus was. Maar dit zijn buitengewone omstandigheden, die niet even met een vingerknip te veranderen zijn. Dit kost tijd en discipline.

Boa’s

Er is alle reden voor bezorgdheid, vooral nu veel Nederlanders de – niet voor niets ingestelde – regels toch weer minder gaan naleven, zoals nu blijkt. Met het mooie weer van afgelopen zaterdag en zondag waren zij met duizenden in de winkelstraten van stadscentra en in parken, terwijl hun al wekenlang voortdurend is gevraagd om toch vooral thuis te blijven… Zelfs de boa’s, de buitengewone opsporingsambtenaren, bleken in de afgelopen dagen amper in staat om al die mensen tegen te houden. Zorgwekkend was bovendien dat door velen losser werd omgegaan met de 1.5 meter-regel…

De toestand kan zo weer uit de hand lopen. Er is weinig voor nodig om dat te laten gebeuren.

We moeten werkelijk enorm voorzichtig zijn, anders gaat het echt mis en zijn we binnen de kortste keren weer terug bij af. En, lopen de besmettings- en sterftecijfers weer op. Dat zou echt onverteerbaar zijn, na alle moeite die we ons nu al hebben getroost.

De situatie met het virus begon in de voorbije weken steeds meer onder controle te komen, doordat vrijwel iedereen in Nederland zich aan de afspraken hield, in of dichtbij huis bleef, en de onderlinge afstandsregels in acht nam. Daardoor konden we goed sturen op het aantal ziekenhuisbedden en de IC-capaciteit. Als dat niet meer kan, als het niet meer lukt om virus terug te dringen (en de situatie van dit weekeinde draagt daar niet aan bij), dan kan de toestand zo weer uit de hand lopen. Er is weinig voor nodig om dat te laten gebeuren. Er kan dan een situatie ontstaan, en die is zeker niet langer denkbeeldig, dat de gezondheidszorg en de ziekenhuizen die toch al overbelast zijn, de toestroom van patiënten niet meer aankunnen en er aldus weer problemen op de IC’s ontstaan.

Immens dilemma

De druk vanuit het bedrijfsleven en de bevolking wordt almaar groter om de maatregelen te versoepelen en het land weer open te gooien. Want, de economie dreigt na wekenlange stilstand enorme klappen te krijgen. Maar als je deze virale noodtoestand niet op een geleidelijke manier laat verlopen, maar je abrupt probeert te bevrijden van de maatregelen, dan kan de zaak alsnog in het honderd lopen. En, ik zie het immense dilemma van de economische gevolgen versus de volksgezondheid.

We kunnen lering trekken uit de situatie in bijvoorbeeld Zuid-Korea.

Wat dat betreft kunnen we lering trekken uit de situatie in bijvoorbeeld Zuid-Korea, ook een op democratische leest geschoeid land, dat zowel SARS als een dramatische MERS-explosie heeft doorgemaakt en daardoor veel ervaring heeft opgedaan met hoe te handelen. Daar is het gelukt om de epidemie grotendeels te controleren. Daar is in het begin na een lokale uitbraak vanuit een religieuze gemeenschap, zeer streng opgetreden met als extra beleid om zo veel mogelijk geïnfecteerden op te sporen door te testen, te testen en nog eens te testen… En vervolgens al deze mensen en hun directe contacten onmiddellijk in quarantaine te plaatsen en het land in een strenge lockdown te zetten. En zie nu het resultaat! De toestand daar, en dat geldt gedeeltelijk ook voor Taiwan en Singapore, begint geleidelijk aan weer vrij normaal te worden, nadat men via test- en quarantainebeleid en stringente handhaving van de regels, weer de weg heeft gevonden om geleidelijk uit deze crisis te komen.

Wij zijn hier in Nederland nog niet zover, en het is te hopen dat de gebeurtenissen zoals die van het voorbije weekeinde deze ontwikkeling niet al te zeer zullen vertragen.

Lastig

Ik begrijp heel goed dat sommige Nederlanders zich niet meer zoveel willen aantrekken van de regels, mede doordat zij regelmatig tegenstrijdige berichten over de aanpak van de epidemie ontvangen in verschillende Europese landen. Zoals: waarom zijn de regels in Zweden zoveel gematigder en in Frankrijk zoveel strenger dan hier, waarom is in Duitsland iedereen vanaf nu verplicht om openbare ruimten, zoals winkels, maar ook in het openbaar vervoer, mondkapjes te dragen? Dat verschil in aanpak maakt het inderdaad lastig om de zin van sommige maatregelen te begrijpen.

Overigens deel ik de mening van onder andere de Groningse hoogleraar infectieziekten Alex Friedrich, dat discussies over wetenschappelijke adviezen zo veel mogelijk in openheid dienen plaats te vinden, en niet zoals nu binnen het Outbreak Management Team (OMT) gebeurt: achter gesloten deuren en met geheimhoudingsplicht. Dan sluit je de rest van de wetenschappelijke wereld buiten en baseer je je uitsluitend op denkbeelden en inzichten van een geselecteerde groep wetenschappers van een beperkt aantal disciplines. Wetenschap is per definitie gebaat bij toetsing, juist wanneer het om beslissingen over leven en dood gaat. Het zou het begrip in de samenleving over ‘het waarom’ van bepaalde maatregelen, alleen maar vergroten.In veel landen zijn mondneusmaskers in openbare ruimten verplicht, zo ook in Duitsland nu. Maar Nederland vindt dat (nog) niet nodig.

Ab Osterhaus: Wetenschap is per definitie gebaat bij toetsing, juist wanneer het om beslissingen over leven en dood gaat. Het zou het begrip in de samenleving over ‘het waarom’ van bepaalde maatregelen, alleen maar vergroten.