Trillen straks beter de baas bij ‘Parkinson’

Het trillen is beperkend voor dagelijkse bezigheden, zoals het lezen van de krant of het vasthouden van een kop koffie.

NIJMEGEN – De oorzaak van ‘trillen’ bij veel patiënten met de ziekte van Parkinson vindt zijn oorsprong in de kleine hersenen. Maar de mate waarin zij er hinder van hebben verschilt per persoon, en vier op de tien patiënten ervaart geen enkel effect van de beschikbare medicatie tegen dat trillen of ‘tremor’, zoals het ook wordt genoemd.

Deze bevindingen vallen op in onderzoek van neuroloog in opleiding, Michiel Dirkx van het Radboudumc in Nijmegen. Eind januari promoveerde hij op zijn proefschrift met als titel ‘Neural mechanisms of Parkinson’s tremor’.

Beperkend

Er zijn in Nederland ongeveer 50.000 mensen met de ziekte van Parkinson. Trillen of tremor is één van de meest kenmerkende verschijnselen van deze ziekte. Bovendien komt het vaak voor: drie op de vier patiënten hebben er last van. Het trillen is beperkend voor dagelijkse bezigheden, zoals het lezen van de krant of het vasthouden van een kop koffie.

Ook onderzocht Michiel Dirkx waarom tremor erger wordt tijdens stress. Drie artikelen uit het proefschrift werden gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift Brain.

Dopamine

Mensen met parkinson hebben gebrek aan het stofje dopamine in de hersenen. De meeste parkinson-symptomen, zoals stijfheid en traagheid, worden minder door medicijnen die het tekort aan dopamine corrigeren. ,,Om redenen die we tot voor kort niet goed begrepen”, stelt Dirkx, ,,geldt dit echter niet altijd voor trillen: vier op de tien patiënten met de ziekte van Parkinson ervaren geen enkel effect van deze medicatie op het trillen.”

Michiel Dirkx onderzocht waarom dit het geval is. Hij vergeleek twee groepen parkinsonpatiënten die veel last hadden van trillen: een groep waarbij het trillen duidelijk minder werd door medicatie, en een groep waarbij het trillen helemaal niet reageerde op diezelfde medicatie. Beide groepen werden met geavanceerde hersenscans onderzocht. Het grote verschil tussen de twee groepen zat in de kleine hersenen, die veel actiever waren in de groep die niet reageerde op medicatie. Dit betekent dat wanneer de kleine hersenen extra betrokken zijn bij trillen, het effect van dopamine medicatie kleiner is.

Dit laat zien dat er geen ‘one-size-fits-all’-behandeling voor trillen is. Nieuwe medicijnen die aangrijpen op de kleine hersenen zouden beter effectief kunnen zijn bij parkinsonpatiënten die niet reageren op dopamine-medicatie.

Stress

Voor parkinsonpatiënten geldt dat trillen erger wordt tijdens stress. Sommige gezonde mensen merken al dat hun handen een beetje gaan trillen als ze een spannend gesprek voeren of een presentatie moeten geven. Datzelfde effect is voor parkinsonpatiënten nog veel heviger. Michiel Dirkx onderzocht de oorzaak hiervan. Hij bestudeerde een groep parkinsonpatiënten met veel tremor in de hersenscanner en onderzocht hen in twee situaties: ofwel ontspannen, ofwel tijdens een stressvolle rekentaak.

Tijdens de stressvolle taak werden hersengebieden actief die reageren op het stresshormoon noradrenaline. Die hersengebieden stimuleerden op hun beurt ’trilgebieden’ in de hersenen, zoals de thalamus, een kern in het midden van de hersenen. Dit inzicht kan leiden tot nieuwe behandelingen, bijvoorbeeld medicatie die de effecten van noradrenaline vermindert, of ontspanningstechnieken, zoals mindfulness, die de effecten van stress op de thalamus kunnen remmen.