Sander de Hosson: ‘Palliatieve zorg nog altijd keuzevak in opleiding’

Sander de Hosson: Te gek voor woorden eigenlijk, de palliatieve zorg is verworden tot een keuzevak – je mag je erin verdiepen, maar het hoeft niet per se.

ASSEN – ,,De dood zit niet zo in ons systeem. Niet in dat van veel artsen, maar ook niet in dat van de samenleving. Nog altijd is doodgaan… sterven… een taboe. Over het levenseinde praat je immers zo min mogelijk, is het heersende gevoel.”

Zo niet dr. Sander de Hosson, 43 jaar, longarts en palliatief arts in het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen. Hij praat en schrijft er (in zijn columns op meerovermedisch.nl) wél over. Zo eerlijk mogelijk en zo open als hij maar kan. ,,Het maakt het onvermijdelijke afscheid voor degene die gaat sterven zo veel makkelijker”, weet De Hosson uit zijn jarenlange ervaring.

Zeer regelmatig staat hij tussen de stervende patiënt en diens naasten in, en is hij hun intieme gesprekspartner die op één gevoelsniveau deelneemt. ,,Het zou ongepast zijn om de dood te mijden, ervan wèg te lopen.”

Groot gemis

Toch gebeurt dat nog teveel, signaleert De Hosson, die gisteren een mannelijke verpleegkundige hoorde zeggen dat er tijdens zijn opleiding ‘nul uren aan de dood en hoe daarmee om te gaan’ was besteed. De zorgprofessional zei dat als een groot gemis te ervaren, dat hij in de praktijk gaandeweg aan het inlopen was.

Deze verpleegkundige sprak tijdens een ‘wegens groot succes’ geprolongeerd symposium over palliatieve zorg, in Ede, georganiseerd door het verpleegkundig vaktijdschrift Nursing. De Hosson was er opnieuw een van de sprekers. ,,Er is ongelooflijk veel belangstelling voor de palliatieve zorg”, zegt hij. Niet verwonderlijk: ,,De behoefte aan zorg in de palliatieve setting zal in de naaste toekomst onder meer door vergrijzing alleen maar verder toenemen.”

Keuzevak

Palliatieve zorg is méér dan goede chemotherapie bieden of tijdig morfine toedienen, zegt Sander de Hosson. ,,Ik wist niet wat ik hoorde, toen ik die verpleegkundige dat hoorde zeggen: nul uren aandacht voor het sterven. Hij zei dat toch maar even ten overstaan van een zaal met 200 toehoorders. Dan denk ik: já, jij staat straks wel weer naast dat bed van die stervende…! En wat zeg je dan? ‘Uw nabije dood maakte geen deel uit van mijn opleiding’, of zoiets?”

Nul uren opleiding in het sterven. Dan denk ik: já, jij staat straks wel weer naast dat bed van die stervende…! En wat zeg je dan?

Ook tijdens zijn eigen opleiding als (long)arts werd er niet of nauwelijks gesproken over het stervensproces en de dood, vertelt Sander de Hosson. ,,Als het onderwerp ter sprake kwam, dan werden meestal ontwijkende antwoorden gegeven. Daarin is dus in de opleidingen nauwelijks wat veranderd. Het is nog steeds zo. Sterker nog, de palliatieve zorg is verworden tot een keuzevak – je mag je erin verdiepen, maar het hoeft niet per se. En eigenlijk is dat te gek voor woorden in een land waar wel tot in uiterste details en nuanceringen wordt gesproken over euthanasie. Waar het voortdurend gaat over levensverlenging en levenskwaliteit. Het is ronduit zot!”

Empathie, compassie

Het is zéker geen kwestie van gebrek aan empathie of compassie bij artsen, weerspreekt De Hosson veel gehoorde opmerkingen. ,,Het zit inderdaad niet in hun kennispatroon, alhoewel ze veel aanleren door het dagelijkse contact met patiënten en familieleden. De een is daar vanuit zichzelf beter in dan de ander.”

De Hosson zegt zich al heel lang een roepende in de woestijn te voelen. ,,Ik ben al ruim tien jaar bezig met palliatieve zorg. Toegegeven, ik ben hier misschien wat activistisch in… maar ik zoek nog steeds antwoorden op de vraag waarom het stervensproces erbij hangt in de opleiding. In de artsenopleiding van precies een eeuw geleden, begin 20^ste eeuw, speelden het sterven en de dood geen rol in de opleiding. In  de jaren zestig van de vorige eeuw begon daar een beetje aandacht voor te komen. Neem nu dus hospices: pas in 1985, 1986 kwam de eerste. Ik bedoel maar, dat zegt toch wel iets.”

Rode wijn

Ook uit de talrijke columns die van Sander de Hosson op deze website meerovermedisch.nl verschijnen stijgt niet het beeld op dat de dood altijd en uitsluitend een droeve gebeurtenis is.

,,In de hospicezorg kan het stervensproces zelf tot leuke momenten leiden en ontwapenend zijn. Zoals bijvoorbeeld die mevrouw, die echt in haar laatste dagen en uren was, en die mij op een gegeven moment vroeg: ‘Dokter, ik heb een rare vraag: mag ik misschien een glas rode wijn hebben?’ Helemaal niet raar, mevrouw. Al wilt u drie glazen wijn. Natuurlijk, drink… en geniet! Ik heb er nog een column over geschreven (Een laatste glas Merlot). omdat ik het ontroerend vond en vind. Net als heel veel andere verzoeken van mensen die gaan sterven, die nog iets willen proeven of zien. Sommige buitenstaanders vinden het nauwelijks te geloven dat er zelfs humor in een hospice kan klinken. Dat er wordt gelachen middenin een stervensproces, tijdens een afscheid. Maar het is echt waar. ”

Carend: Palliatieve bijscholing door en voor zorgprofessionals

• Samen met dr. Sabine Netters internist-oncoloog van de Isala kliniek in Zwolle,  start De Hosson een nieuw onderwijsinitiatief op het gebied van palliatieve zorg. Met Carend, een centrum voor palliatieve zorg, zeggen Netters en De Hosson de kennis over palliatieve zorg breed te willen verspreiden onder zorgprofessionals in Nederland op MBO, HBO en WO(+) niveau. Sabine Netters: ‘Dat doen we door het aanbieden van workshops en leergangen op de genoemde niveaus. De bijscholing wordt gegeven door (zorg) professionals die zelf actief werken in de palliatieve zorg.’ 
• Carend (End of Life Care) geeft basis-workshops over pijn, palliatieve sedatie en euthanasie, spiritualiteit, zorg voor de zorgenden. Maar ook verdiepings-workshops zoals palliatieve zorg tijdens corona, praten over de dood met familie en vrienden, misselijkheid en braken en invasie anesthesiologische technieken.
  
• Lees hier de speciale, nieuwe column van Sander de Hosson: https://www.meerovermedisch.nl/column/praten-over-de-dood/