Risico-plekken in brein in kaart gebracht

Jaarlijks worden circa 30.000 mensen in Nederland getroffen door een herseninfarct.

UTRECHT – Internationale onderzoekers hebben een kwetsbaarheidskaart van de hersenen samengesteld. Dat meldt het UMC Utrecht dat bij de totstandkoming ervan betrokken is.

Op de bijzondere kaart is te zien in welke gebieden van het brein infarcten gepaard gaan met een hoog risico op cognitieve stoornissen en in welke gebieden met een lager risico. Door de hersenscan van individuele patiënten over de kaart te projecteren kan hun risico direct na de beroerte al voorspeld worden.

Met cognitie wordt het vermogen om kennis op te nemen en te verwerken bedoeld. Ook waarnemen, denken, taal, bewustzijn, geheugen, aandacht en concentratie behoren tot dit veelomvattende begrip.

Vasculair

Jaarlijks worden circan 30.000 mensen in Nederland getroffen door een herseninfarct. De helft van deze patiënten houdt er cognitieve stoornissen of vasculaire dementie aan over. Ze kunnen dan te maken krijgen met één of meer gebreken als geheugenproblemen, concentratieproblemen, trager denken, trager praten, trager handelen, moeilijker overzicht kunnen houden, moeilijker meer dingen tegelijk kunnen doen, naast de breder bekende lichamelijke gevolgen als wankeler lopen, gevoelsverlies of verlammingsverschijnselen.

,,Tot nu toe hebben wij in de kliniek niet zo’n duidelijk verhaal voor deze patiënten”, vertelt hoogleraar neurologie Geert Jan Biessels. ,,Scans zijn moeilijk te interpreteren en cognitieve stoornissen kunnen direct na de beroerte optreden maar ook pas maanden later. En de omvang van de hersenschade op zích zegt weinig over de klachten die mensen ervaren: sommigen hebben veel schade maar nauwelijks last en andere hebben matige schade en enorm veel last.”

Cognitieve stoornissen

Pogingen om vaatschade in het brein te relateren aan cognitieve klachten strandden tot voor kort zonder dat de haven echt in zicht kwam. Professor Biessels in een publicatie van UMC Utrecht: ,,Er bestonden wel individuele observaties van kwetsbare gebieden en er was een begin gemaakt met zogeheten LSM-studies, Lesion-symptom mapping, de methode waarmee we hersenkaarten maken om specifieke plekken in het brein met cognitieve stoornissen verbinden. Maar de groepen patiënten die aan die studies meededen, waren te klein. Daardoor bleven er veel gebieden over waarvan te weinig gegevens voorhanden waren of de gebieden werden zo groot dat de kaart onvoldoende gedetailleerd was. Alsof je op de radio hoort dat er érgens in Gelderland een file staat. Daar heb je als weggebruiker niet zoveel aan.”

Grote verschillen
Daarom heeft Geert Jan in 2017 een internationaal consortium opgericht, Meta VCI Map, dat het nu mogelijk maakte om de gegevens van zo’n 3000 mensen met een herseninfarct uit 12 studies in 7 landen bijeen te brengen. “Die grote hoeveelheid gegevens stelde ons in staat om een nauwkeurige kwetsbaarheidskaart te maken. Het resultaat is een basiskaart die 90 procent van de hersenen beslaat. In de overgebleven 10 procent komen infarcten nagenoeg niet voor. Alle gebieden op de kaart hebben een zekere mate van kwetsbaarheid, maar er zijn grote verschillen tussen de gebieden. Sommige gebieden hebben een extreem grote kans van tachtig tot negentig procent dat een patiënt cognitieve problemen aan het infarct overhoudt.” Een wetenschappelijk publicatie over de kwetsbaarheidskaart verscheen onlangs in Lancet Neurology.