Richard na 8 jaar weer wakker: hij praat, loopt en herkent zijn familie…

Richard, met enige moeite en een enigszins wankele hoofdbalans legt hij zijn spastische hand in de hare…

NIJMEGEN – Een Nederlandse patiënt die acht jaar niet spontaan meer kon bewegen en praten, heeft dat korte tijd weer gedaan toen hem per infuus een slaapmiddel werd toegediend.

Nadat ‘Richard’ in 2012 zeer ernstig hersenbeschadigd raakte, hij was toen eind twintig, lukte het onderzoekers van het Radboudumc en het Amsterdam UMC onlangs om hem weer te laten praten en lopen. Ook herkende hij familieleden van een groepsfoto.

Een werkelijk opzienbarend verhaal, waarmee het Radboudumc in Nijmegen naar buiten is gekomen, onmiddellijk na het verschijnen van een wetenschappelijk artikel in het tijdschrift Cortex.

Helder

Indrukwekkend, maar ook verdrietig eigenlijk, want het effect was slechts tijdelijk. Richard is weer terug in de toestand die al acht jaar voortduurt. De momenten dat hij ‘wakker en zelfs vrij helder’ was, zijn met hersenscans in beeld gebracht waardoor onderzoekers meer inzicht hebben gekregen in de onderliggende neurofysiologische processen van deze aandoening.

Richard overleefde zijn zuurstofgebrek, maar was sindsdien niet meer in staat om te praten, zelfstandig te eten, spontaan te bewegen of zijn familie te herkennen. Hij werd in een gespecialiseerd verpleeghuis opgenomen. Willemijn van Erp, specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker aan het Radboudumc, was nog in opleiding toen ze Richard leerde kennen. In een verklaring van haar ziekenhuis vertelt ze over deze patiënt, die sinds haar eerste ontmoeting een diepe indruk op haar maakte: ,,Het was duidelijk dat Richard ons zag en hoorde, maar door zijn hersenletsel was hij nauwelijks in staat om op ons te reageren.”

Deze zeldzame aandoening waaraan Richard lijdt, staat bekend als akinetisch mutisme. Akinetisch staat voor het niet bewust meer kunnen bewegen. Mutisme staat voor de afwezigheid van spraak.

Videobeelden

Een iets meer dan vier minuten durende video, gemaakt door de Nijmeegse en Amsterdamse onderzoekers en te zien in de online-versie van het wetenschapstijdschrift Cortex, toont Richard met grote, bijna verbaasde ogen kijkend naar de gebeurtenissen om hem heen. Als onderzoekster Willemijn van Erp hem vraagt of hij haar een hand kan geven, doet hij dat. Met enige moeite en een enigszins wankele hoofdbalans legt hij zijn spastische hand in de hare. De handdruk, want dat is het echt, is een wonder op zichzelf. Als Van Erp hem vraagt: ‘Kun je je stem eens laten horen, laat je stem eens horen…’ gebeurt er eerst niets. Ook wanneer zij hem vraagt: ‘Kun je laten zien wat je met een tandenborstel doet?’ kijkt Richard naar het object alsof hij zoiets nog nooit gezien heeft.

Een halfuur nadat hem het slaapmiddel is toegediend, blijkt Richard aanzienlijk beter in staat de opdrachten uit te voeren. Hij maakt opmerkingen als ‘Wat is dit allemaal?’ en als de onderzoekster zijn kamer in het verpleeghuis binnenkomt, antwoordt hij op de vraag hoe het met hem gaat (nu het middel is gaan werken): ‘Wel goed…!’ Hij knikt, en geeft aan dat een vraag hem nog eens gesteld moet worden, er is een conversatie met hem mogelijk. Aan het eind van de video loopt hij tussen twee begeleiders in door de hal van het verpleeghuis.

Bijna lijkt een ‘normale’ conversatie mogelijk met Richard. Hij reageert en uit zijn mimiek en antwoord spreekt emotie. Beeld afkomstig uit video van tijdschrift Cortex.

Opzienbarend effect

Er bestaat een kleine kans dat patiënten met akinetisch mutisme tijdelijk herstellen na toediening van een specifiek slaapmiddel. Willemijn van Erp: ,,Omdat de situatie van Richard na acht jaar uitzichtloos leek, hebben de familie en ik besloten om dit middel aan Richard te geven. Tegen alle verwachtingen in had het opzienbarende effecten. Richard begon na het innemen van de slaappil vrolijk te praten, wilde zijn vader opbellen en bleek zijn broers weer te herkennen. Met enige hulp kon hij zelfs weer uit zijn rolstoel opstaan en stukjes lopen.”

Onderzoekers van het Amsterdam UMC, onder wie neurochirurg in opleiding Hisse Arnts, hebben met hersenscans de verschillen tussen beide toestanden in beeld gebracht. Daardoor kregen ze informatie die voor Richard en andere patiënten met ernstige vormen van niet-aangeboren hersenletsel van belang kan zijn. Arnts: ,,Op de hersenscans van Richard zien we overactiviteit in bepaalde delen van de hersenen. Die overactiviteit zorgt voor ruis en legt als het ware de goede hersenactiviteit stil. Wij hebben ontdekt dat het toedienen van dit slaapmiddel deze ongewenste overactiviteit in de hersenen kan dempen, zodat weer ruimte ontstaat voor spraak en beweging.”

Onderzoek gaat door

Het onderzoek loopt overigens gewoon door. De positieve effecten van het middel Zolpidem zijn namelijk van beperkte duur. Daarom wordt nu gezocht naar een meer permanente oplossing voor Richard en andere patiënten met deze specifieke vorm van ernstig hersenletsel.