‘POKKEN is voorbeeld aanpak Coronavirus’

RIVM: Totdat de vaccinatie tegen pokken startte, waren er door de eeuwen heen epidemieën op alle continenten met zeer veel slachtoffers.

GENÈVE – ‘De wereldwijde solidariteit bij de aanpak van pokken is een ultiem voorbeeld van hoe alle landen ook sámen het coronavirus zouden kunnen bestrijden’. Dat zei vrijdag secretaris-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, bij de herdenking van 40 jaar jaar uitroeiing van pokken.

Deze infectieziekte teisterde de mensheid al zeker drieduizend jaar en werd uiteindelijk in iets meer dan tien jaar opgelost. Het is de eerste en uiteindelijk enige infectieziekte tot nu toe die wereldwijd volledig is uitgebannen.

Bruut

Alleen al in de vorige eeuw, de 20ste, heeft pokken of variola het leven gekost aan ruim 300 miljoen mensen. Op 8 mei 1980 verklaarde The World Health Assembly na een gezamenlijke inspanning van alle landen in de wereld, dat ,,de vrijheid herwonnen was op de pokken”. Duizenden gezondheidswerkers hadden in de ruim tien jaar ervoor een half miljard inentingen uitgevoerd om deze brute infectieziekte uit te roeien.

Uitgave van postzegel WHO om gezondheidswerkers te eren voor hun strijd tegen pokken.

WHO-chief dr. Ghebreyesus onthulde gisteren een herdenkingspostzegel, uitgegeven in het kader van de historische overwinning op de pokken, ter erkenning van de wereldwijde solidariteit (,,die het initiatief dreef”), maar zeker ook ter ere van de inspanningen van gezondheidswerkers die uiteindelijk dit gezondheidssucces verzilverden. ,,Terwijl de wereld de COVID-19-pandemie onder ogen ziet, doet de uitroeiing van ‘smallpox’ de mensheid beseffen aan wat er mogelijk is wanneer landen de handen ineen slaan om een gemeenschappelijke bedreiging voor de volksgezondheid te bestrijden.” Elk jaar wordt minstens een miljard dollar bespaard door de investering van enkele honderden miljoenen dollars in tien jaar van bestrijding.

As we reflect today on the eradication of #smallpox 40 years ago, the greatest public health triumph in history, we’re reminded of what is possible when nations come together to confront a common foe, to confront a common enemy. pic.twitter.com/4SGXImHgHh

— Tedros Adhanom Ghebreyesus (@DrTedros) May 8, 2020

Edward Jenner

Tot men ging vaccineren, waren er door de eeuwen heen epidemieën op alle continenten met zeer veel slachtoffers. Pokken was tot de achttiende eeuw een belangrijke doodsoorzaak bij kinderen: in Zweden en Frankrijk overleed één op de tien kinderen aan pokken.

De Britse arts Edward Jenner toonde in 1796 aan dat een infectie met koepokkenvirus (vaccinia) beschermde tegen pokken. De procedure om iemand te infecteren met het koepokkenvirus werd vaccinatie genoemd. Hierdoor kon de ziekte onder controle worden gebracht. Om de ziekte wereldwijd uit te roeien, startte de WHO in 1967 een grootscheeps bestrijdingsprogramma, gebaseerd op vroege opsporing en ringvaccinatie.

Het laatste ‘natuurlijke’ slachtoffer van pokken was in 1977 een 23-jarige kok

In Somalië werd in 1977 het laatste natuurlijke geval van pokken gediagnosticeerd bij een 23-jarige kok. De laatste twee gevallen van pokken in 1978 betroffen medewerkers van een laboratorium in Birmingham (Engeland) die per ongeluk iatrogeen besmet werden met het virus via een vrijgekomen aerosol.

Janet Parker

Het wetenschapstijdschrift Quest beschrijft die allerlaatste patiënt die stierf: ,,Dat was Janet Parker, in 1978. Zij was medisch fotograaf aan Birmingham University Medical School (VK) en werkte op een verdieping boven de afdeling waar pokken werden bestudeerd. Waarschijnlijk belandde het virus via het ventilatiesysteem bij Janet. Nadat ze uitslag kreeg, duurde het nog 9 dagen voordat de juiste diagnose werd gesteld. Ze overleed op 11 september 1978.”

In 1980 werd de wereld pokkenvrij verklaard en het vaccineren wereldwijd gestaakt. In Nederland is men in 1974 gestopt met de algemene zuigelingenvaccinatie.

Polio, tbc, malaria

‘Dr. Tedros’ van de Wereldgezondheidsorganisatie benadrukte gisteren tijdens de speciale pokken-bijeenkomst op het WHO-hoofdkantoor in Genève dat de uitroeiing van de pokken ,,ook hoop biedt voor inspanningen om andere infectieziekten, waaronder polio, te elimineren”. Deze ziekte komt nu nog slechts in twee landen voor. Ook de strijd tegen malaria heeft tot dusver geresulteerd in 38 landen en gebieden die zijn gecertificeerd als malariavrij. In het geval van tuberculose (tbc) liggen 57 landen en gebieden met een lage tbc-incidentie op schema om tbc-eliminatie te bereiken.

Volgens dr. David Heymann, hoogleraar infectieziekte-epidemiologie aan de London School of Hygiene & Tropical Medicine, is pokken de ultieme leerstof om te reageren op uitbraken van ziekten. Actieve ‘huiszoeking’ (van huis tot huis) heeft in enkele Afrikaanse landen geholpen bij het bestrijden van ebola. ,,Evenzo staan surveillance, case-finding, testen, contact-opsporing-, quarantaine- en voorlichtingscampagnes om verkeerde informatie te verdrijven, centraal bij het beheersen van COVID-19.”

Afbeelding eerstedags-envelop ter gelegenheid van de historische WHO-postzegel over de uitroeiing van het pokkenvirus. Foto: WHO