Pijn bij dementie – vaak wordt in stilte geleden

Groningse onderzoekers over pijnstudie: We weten dat de helft tot driekwart van de mensen met dementie pijn ervaren

GRONINGEN – Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) begint een onderzoek naar pijnbeleving bij vormen van dementie. Mensen met dementie kunnen dikwijls niet goed aangeven dat zij pijn hebben, stellen de onderzoekers. Tegelijkertijd zijn er aanwijzingen dat ‘dementeren’ méér pijn voelen dan andere mensen.

,,Als we kunnen aantonen dat mensen met dementie inderdaad meer pijn ervaren dan mensen zonder dementie, dan leidt dat hopelijk tot meer bewustzijn bij naasten en zorgmedewerkers, waardoor zij goed gaan letten op pijnsignalen en situaties die pijn kunnen veroorzaken.” Dat zegt onderzoeker Steffie Bunk die, in het kader van haar wetenschappelijke promotiestudie, het pijnonderzoek uitvoert bij mensen met diagnoses als Alzheimer, frontotemporale dementie of vasculaire dementie.

Doorligwond

Volgens projectleider/onderzoeker van de pijnstudie, psycholoog dr. Miriam Kunz, wordt pijn onvoldoende herkend bij mensen die om degene met dementie heen staan. Ze schetst een veel voorkomend beeld. ‘Een patiënte op leeftijd, met een haperende geest en een haperend lichaam, brengt haar dagen voornamelijk zittend en liggend door. Ze krijgt hierdoor een doorligwond, decubitus. Elke keer als de wond wordt verzorgd beoordelen de verpleegkundigen of ze pijn heeft. En elke keer is het oordeel anders. Want hoe kun je vaststellen of iemand pijn heeft, als diegene dit zelf niet kan aangeven?’

‘Gewoon’ antwoord geven op de vraag ‘Hebt u pijn?’ kunnen mensen met gevorderde dementie niet. Vaak begrijpen ze de vraag niet en verliezen het vermogen om er antwoord op te geven…

,,We weten dat de helft tot driekwart van de mensen met dementie pijn ervaren”, zegt Kunz in een publicatie uit 2016 van het UMCG. ,,Maar vaak wordt de pijn niet herkend. We geloven dat er bij veel mensen met dementie daarom niets gedaan wordt om pijn te verlichten. Er wordt vaak in stilte geleden.” Dr Kunz werkte aan de universiteit van Bamberg en de universiteit van Marburg in Duitsland en de universiteit van Montreal in Canada en deed onderzoek naar pijnsignalering bij verschillende groepen patiënten.

Grimassen

‘Gewoon’ antwoord geven op de vraag ‘Hebt u pijn?’ kunnen mensen met gevorderde dementie niet. ,,Ze begrijpen de vraag niet en verliezen het vermogen om er antwoord op te geven”, stelt Kunz. Maar mensen met dementie uiten hun pijn wel, op verschillende manieren. ,,Je moet alleen wel weten waar je op moet letten.” Op fronsen, grimassen of andere gezichtsuitdrukkingen. Ook geluiden kunnen pijn aangeven: zuchten, kreunen, schreeuwen of huilen. ,,En lichaamstaal, bijvoorbeeld wanneer iemand een lichaamsdeel steeds vasthoudt of aanraakt, hinkt of heen en weer schommelt.”

Te vaak nog krijgen mensen met dementie antipsychotica vanwege onrustig gedrag. ,,Maar als dat gedrag het gevolg is van pijn, dan is dat het verkeerde medicijn. Dan zijn ze meer gebaat bij paracetamol of een andere pijnstiller.”

Voor het onderzoek voert Steffie Bunk tests uit om de pijngevoeligheid van mensen met dementie en mensen zonder dementie te meten. De deelnemers ervaren pijn door warmte en/of druk en moeten aangeven in welke mate zij het pijnlijk vinden… Daarnaast doen de deelnemers geheugentesten en krijgen ze een MRI-scan van het hoofd, waarmee gekeken wordt welke hersengebieden een rol spelen bij verhoogde pijngevoeligheid.” Het onderzoek vindt plaats in het UMCG in Groningen en duurt in totaal 2 tot 3 uur.

Deelnemers met dementie gezocht

De onderzoekers van het UMCG doen de volgende oproep: ‘Voor het onderzoek zijn we op zoek naar mensen tussen de 60 en 85 jaar oud met een diagnose Alzheimer, frontotemporale dementie of vasculaire dementie of met een milde cognitieve stoornis. Voldoet u hieraan (of kent u iemand die hieraan voldoet) en wilt u meewerken aan het onderzoek? Kijk dan voor meer informatie op www.huisartsgeneeskunde-umcg.nl/pijnverwerking.’