Oplossing nadert voor longziekte PAH

GRONINGEN – Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) hebben een nieuw mechanisme ontdekt dat verklaart waarom de longziekte PAH (pulmonale arteriële hypertensie) bij patiënten verergert. Cellen in de longvaten blijken versneld te verouderen en daardoor hun normale functie te verliezen.

Ook deden zij onderzoek naar een nieuwe therapie die deze ziekte kan behandelen. Hun hoopgevende bevindingen zijn dezer dagen gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science Translational Medicine.

Aangeboren hartafwijking

Pulmonale arteriële hypertensie is een zeldzame, chronische longziekte. In Nederland leven ongeveer 800 mensen met deze diagnose. Bij patiënten met PAH groeien de longvaten langzaam dicht. Dit zorgt voor een hoge bloeddruk in de longen. De ziekte is op dit moment ongeneeslijk, maar er gloort hoop. De aandoening kan zich al op de kinderleeftijd presenteren, zoals bij kinderen met een aangeboren hartafwijking. Bij heel jonge kinderen kan dan een operatie van de hartafwijking de progressie van PAH voorkomen en soms zelfs omkeren. Echter, wanneer deze diagnose (te) laat wordt gesteld of de operatie te laat plaatsvindt, zal PAH de omkeerbaarheid (‘reversibiliteit’) kwijtraken en stijgt de bloeddruk in de longen verder door. Dit leidt uiteindelijk tot hartfalen op een jonge leeftijd.

Omkeerbaar en onomkeerbaar

De onderzoeksgroep van het UMCG en de Rijksuniversiteit Groningen, bootste een aangeboren hartafwijking na in ratten. De onderzoekers zagen dat deze ratten een vorm van PAH ontwikkelden. Die leek op de genoemde longziekte in mensen, ook met een omkeerbare en onomkeerbare (irreversibele) fase. De onderzoekers hebben daarna, in samenwerking met Stanford University (VS), het genetisch profiel van deze ratten met elkaar vergeleken, en die bleken essentieel te verschillen.

Het mechanisme achter PAH: Cellen die versneld verouderd zijn en die hun normale functie verloren hebben

Onder de microscoop bleek dat de vaten van ratten met onomkeerbare PAH verhoogde aantallen  zogeheten ‘senescente cellen’ te bevatten. Dat zijn cellen die versneld verouderd zijn en die hun normale functie verloren hebben. Deze cellen kunnen niet door het lichaam worden verwijderd omdat ze resistent zijn tegen de normale geprogrammeerde celdood (apoptose). Doordat deze cellen bovendien continu ontstekingsfactoren uitscheiden, leidt ophoping van deze verouderde cellen tot het verstijven en versneld dichtgroeien van de bloedvaten in de long.

Anti-verouderingsmiddel

Het onderzoek staat onder leiding van prof. dr. Rolf Berger (hoogleraar Kindergeneeskunde in het bijzonder Kindercardiologie) en kinderarts/kindercardioloog dr. Beatrijs Bartelds. Het is voor het eerst dat de aanwezigheid van deze verouderde cellen in verband wordt gebracht met de onomkeerbaarheid van deze longziekte. De onderzoekers vroegen zich vervolgens af of het verwijderen van deze cellen zou kunnen helpen om PAH te kunnen behandelen. ,,Dit kan met een experimenteel anti-verouderingsmiddel, ABT-263″, stellen Berger en Bartelds. ,,De verouderde cellen in de longvaten worden hierdoor gedood, terwijl de gezonde cellen zich weer kunnen vermenigvuldigen om de vaten te herstellen. De onderzoekers gaven ABT-263 aan de ratten met ‘onomkeerbare’ PAH, en toonden aan dat de vaten weer doorgankelijk werden en de bloeddruk in de longen daalde. Bovendien leken er ook nieuwe, gezonde vaten te ontstaan na de behandeling.” Een grootse stap in de uiteindelijke behandeling van deze nu nog onbehandelbare aandoening.

Onopgeloste vragen

,,Het is al sinds midden vorige eeuw, jaren vijftig, bekend dat PAH reversibele en irreversibele fasen kent”, zegt UMCG-onderzoeker Diederik van der Feen. ,,Deze resultaten geven voor het eerst inzicht in de vraag waarom de ziekte irreversibel wordt.” Professor Marlene Rabinovitch van Stanford University (VS) voegt daaraan toe dat ‘het mechanisme achter de reversibiliteit één van de grote onopgeloste vragen is in het onderzoek naar PAH, en dat deze studie belangrijke aanwijzingen geeft.”

Lees de Groningse wetenschappelijke publicatie hier: https://stm.sciencemag.org/content/12/554/eaaw4974