‘Okselkliertoilet’ zal steeds meer verdwijnen

Soms dragen vrouwen de rest van hun leven een elastische steunkous om de arm.

ROTTERDAM – Het ‘okselkliertoilet’ bij diagnostisch onderzoek naar de eventuele aanwezigheid van uitzaaiingen van borstkanker, is binnen afzienbare tijd niet altijd meer nodig. Dat zeggen artsen van veertien Nederlandse ziekenhuizen die deelnamen aan een studie hiernaar.

Dat is hoopgevend nieuws, althans voor patiënten die deze ellende dan bespaard kan blijven. Door de uitgebreide okseloperatie blijven veel vrouwen dikwijls achter met pijn- en/of functioneringsklachten, zoals een dikke arm doordat het lymfevocht (oedeem) niet goed kan worden afgevoerd.

Steunkous

Er zijn situaties bekend waarbij ex-patiënten jaren achtereen, soms zelfs de rest van hun leven, een elastische steunkous om de arm moeten dragen. En soms blijvende behandeling ondergaan om hun arm enigszins beweeglijk te houden.

Concreet betekent de uitspraak van de groep deelnemende artsen dat bij vrouwen met borstkanker en uitzaaiingen in de lymfeklieren van de oksel niet langer standaard álle oksellymfeklieren behoeven te worden verwijderd. “Een kleine operatie, waarbij selectief één of enkele klieren in de oksel worden weggenomen, voldoet al voor een goede voorspelling of uitzaaiingen in de oksel ná chemotherapie verdwenen zijn”, verklaren artsen van het kankerinstituut van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam (dat het onderzoek bij 227 borstkankerpatiënten coördineerde). In Nederland krijgen elk jaar ongeveer 3.000 vrouwen de diagnose borstkanker met uitzaaiingen in de lymfeklieren van de oksel. En ook enige tientallen mannen.

Niet nodig

Bij patiënten met borstkanker met uitzaaiingen in de oksel worden nu nog vaak, min of meer ‘gewoontegetrouw’, althans volgens het borstkankerprotocol, alle lymfeklieren in de oksel verwijderd, na een behandeling met chemotherapie. Achteraf bezien is zo’n okselkliertoilet bij 1 op de 3 vrouwen waarschijnlijk niet nodig. Bij hen blijken na de chemotherapie namelijk geen uitzaaiingen meer in de oksel te zitten. Alle patiënten in de studie ondergingen de zogenoemde RISAS-procedure. Hierbij wordt voorafgaand aan de chemotherapie een radioactieve jodiummarker geplaatst in de okselklier met uitzaaiing. Na de chemotherapie wordt deze klier verwijderd, samen met de poortwachtersklier. Dat is de klier die als eerste het lymfevocht uit de tumor opvangt. Aanvullend ondergingen de patiënten een compleet okselkliertoilet. Zo konden de onderzoekers controleren of met de RISAS-procedure uitzaaiingen waren gemist.

‘Het streven is om uiteindelijk zo weinig mogelijk klieren te verwijderen teneinde bijwerkingen te voorkomen”, zegt radiotherapeut in opleiding Janine Simons van het Erasmus MC Kanker Instituut in een publicatie van haar instituut. “Maar wél de juiste klieren, om betrouwbaar vast te stellen of er wel of geen uitzaaiingen meer zijn. Onze studie laat zien dat dit goed kan met de RISAS-procedure. De kans op het missen van uitzaaiingen is erg laag’, aldus Simons.

Poortwachtersklier

Uit hun publicatie in het medische vakblad JAMA Surgery blijkt dat bij 3,47 procent van de patiënten in de klieren van de RISAS-procedure geen uitzaaiingen zaten, maar in de overgebleven klieren van het okselkliertoilet wel. De kans om uitzaaiingen te missen als alleen de met jodium gemarkeerde klier of de poortwachtersklier wordt verwijderd is ongeveer 1 op 6. Deze kans blijkt met de RISAS-procedure een stuk lager, namelijk 1 op 14.

De onderzoekers zijn tevreden met hun resultaten. ‘Het streven is om zo weinig mogelijk klieren te verwijderen om bijwerkingen te voorkomen. Maar wel de juiste klieren, om betrouwbaar vast te stellen of er wel of geen uitzaaiingen meer zijn. Onze studie laat zien dat dit goed kan met de RISAS-procedure. De kans op het missen van uitzaaiingen is erg laag’, aldus Simons.

In Nederland krijgen elk jaar ongeveer 3.000 vrouwen de diagnose borstkanker met uitzaaiingen in de lymfeklieren van de oksel. En ook enige tientallen mannen.

Een arts bevoelt klieren in de hals bij een jonge vrouw. Foto: National Cancer National Cancer Institute/UNSPLASH