Neusspray met stamcellen repareert beschadigd babybrein

Jaarlijks worden enige tientallen kleine kinderen getroffen door herseninfarct

UTRECHT – Hersenschade bij zuigelingen kan mogelijk herstellen met een neusspray waarin stamcellen zijn verwerkt. Onderzoekers en artsen van het UMC Utrecht werken aan deze nieuwe vorm van stamceltherapie. Bij enkele kinderen is het inmiddels gelukt om hersenweefsel, beschadigd na een herseninfarct, te repareren.

Uit de baanbrekende studie blijkt dat stamcellen via neusdruppels veilig aan pasgeborenen kunnen worden toegediend. De bevindingen van de onderzoeksgroepen van neurowetenschapper Cora Nijboer en kinderarts Manon Benders zijn gepubliceerd in het medische vaktijdschrift The Lancet Neurology.

Ook baby’s kunnen worden getroffen door een (hersen)infarct, soms zelfs het ongeboren kind. Het kan ontstaan door een afsluiting van een bloedvat, zo’n afsluiting komt meestal door zuurstofgebrek tijdens de geboorte. Van deze kinderen is bekend dat zij hier op latere leeftijd problemen aan over kunnen houden. Kinderen ontwikkelen bijvoorbeeld motorische problemen, leer-, gedrag- en concentratieproblemen of epilepsie. Ook Senna, de dochter van Sebastian Mennes, herstelde van haar herseninfarct met hulp van de stamceldruppels.

Werking

Toen het onderzoek in 2010 begon geloofden maar weinig onderzoekers dat de cellen op die manier de beschadigde plek in het brein zouden bereiken. Na jarenlang werk door meerdere onderzoekers heeft Nijboer’s team inzicht in de route die de stamcellen in een paar uur tijd afleggen. “Ze passeren een soort zeefbotje in de neus en worden vervolgens opgenomen in de bloedvaten van de hersenvliezen of het hersenvocht. Zo migreren ze binnen enkele uren naar de plek in het brein waar de hersenschade zit”, vertelt neurowetenschapper Nijboer.

Nijboer legt uit: “Het beschadigde gebied in de hersenen geeft ‘nood’signalen af. Op die manier worden de stamcellen aangetrokken naar de beschadigde plek in het brein en produceren zij lokaal stofjes die het herstelmechanisme van de eigen hersenstamcellen activeren.” Hoogleraar Neonatologie Manon Benders vult aan: “Dat herstel kan juist nu bij pasgeborenen omdat de hersenen en de netwerken in het brein vanaf het derde trimester van de zwangerschap en de eerste maanden van het vroege leven nog volop in de groei/ontwikkeling zijn. Door middel van stimulatie kun je ook in beschadigd weefsel de overgebleven vitale verbindingen repareren. Dit noemen we neuroplasticiteit.”

Veilige methode

Nijboers team heeft samen met het klinische team van Manon Benders de behandeling naar patiënten gebracht. Tien pasgeborenen die een herseninfarct kregen, namen deel aan het onderzoek. Zo snel mogelijk na het vaststellen van een herseninfarct op de MRI kregen ze een eenmalige dosis stamcellen toegediend via neusdruppels. Rond de leeftijd van 3 maanden deden de onderzoekers opnieuw een MRI-scan, om te kijken hoeveel restschade er na het infarct was. Daarna werd de ontwikkeling van de baby’s in de gaten gehouden op de polikliniek neonatologie. “In de data van dit veiligheidsonderzoek zagen we tekenen van de werkzaamheid van de behandeling. Maar we moeten de effectiviteit grondig onderzoeken, in een grotere groep pasgeborenen, voordat we daar goede, wetenschappelijk onderbouwde uitspraken over kunnen doen”, aldus Benders.

Het is de eerste keer dat stamcellen via neusdruppels aan pasgeborenen met hersenschade zijn toegediend. Benders: “De tien pasgeborenen hielden we nauwlettend in de gaten: er waren geen infecties en geen nieuwvormingen (nieuw weefsel dat er niet hoort) op de controle MRI-scan, waardoor we kunnen constateren dat dit een veilige methode is. Voor ons is dit een belangrijke stap in de ontwikkeling van een nieuwe therapie, voor kinderen voor wie tot nu toe geen behandeling beschikbaar was.”