Nederlandse zorgen om ‘apenpokken’, het Afrikaanse neefje van de pokken

Virologen zijn bezorgd over de onverwachte verspreiding, maar noemen het onwaarschijnlijk dat apenpokken tot een nieuwe pandemie zal leiden.

BILTHOVEN – Vrijdagmiddag is voor het eerst het apenpokkenvirus vastgesteld bij een patiënt in Nederland Dat heeft het RIVM begin vrijdagavond bekend gemaakt. Onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu konden naar verluidt met een PCR-test aantonen dat er inderdaad sprake is van een besmetting met ‘monkeypox’, zoals het apenpokkenvirus ook wel te boek staat.

Zaterdag werd al melding gemaakt van “enkele gevallen”, nadat artsen (mogelijke) gevallen van apenpokken meldden. Vanaf vandaag geldt officieel een meldingsplicht voor de ziekte, die als  A-ziekte is aangemerkt. Ook wanneer sprake is van “mogelijke besmettingen” zijn artsen verplicht dit te melden, teneinde snel maatregelen te kunnen nemen. Ook bij een vermoeden van besmetting moet een melding worden gedaan.

Het RIVM verwacht dat het niet bij deze twee besmette personen blijft, maar dat de komende dagen en weken meer mensen in Nederland geïnfecteerd zullen blijken. De afgelopen dagen werd al bekend dat in Europa meerdere mensen positief testten op deze ziekte. Onder meer in Portugal en Spanje (mogelijk circa 40 besmettingen), Frankrijk en België, Zweden, Groot-Brittannië (sinds twee weken) en nu ook Nederland. Totaal zou het virus zijn opgedoken in 12, mogelijk al vijftien landen.

Twitterbericht van minister Kuipers op zaterdag 21 mei

Ziekteverloop

De meeste mensen krijgen de ziekte na contact met een besmet mens of een beet of een krap van een dier dat het virus bij zich heeft. Maar ook door lichaamsvloeistoffen, besmette voorwerpen of zelfs besmette lakens. Het virus kan binnendringen via de slijmvliezen (bijvoorbeeld mond, neus, ogen), open wondjes (niet per se zichtbare wonden). Het virus kan zich ook verspreiden via druppels uit blaasjes of uit de mond-keelholte, maar niet via zwevende druppeltjes in de lucht.

Hoewel een mild beloop kan de situatie ontsporen bij het uitblijven van behandeling. Eén op de 100 besmette personen sterft dan. In sommige Afrikaanse landen, zoals Congo, bedraagt de sterftekans 10 tot 11 procent, meldt het Nederlands artsentijdschrift Medisch Contact.

Seksueel contact

Het is Amerikaanse wetenschappers tot nu toe opgevallen dat de meeste besmettingsgevallen zich hebben voorgedaan bij homo- of biseksuele mannen, maar het is volgens hen nog te vroeg om daar nu al conclusies aan te verbinden.

Tekst leest door onder foto Twee Afrikaanse grondeekhoorns. Foto: Barbara Fraatz/Pixabay

‘Apenpokken’ wordt veroorzaakt door een virus dat vooral in West- en Midden Afrika voorkomt. Anders dan de naam suggereert komt deze zoönose (een ziekte die van dier op mens kan overgaan) vooral voor bij knaagdieren in Afrika, zoals de Afrikaanse grondeekhoorn en muizen- en rattensoorten. De naam apenpokken” stamt uit 1958 toen het virus werd ontdekt bij apen die voor onderzoek werden gehouden. Maar het virus sprong niet over van apen op mensen. Het virus wordt soms wel bij apen gezien, maar zij zijn niet de voornaamste dragers, maar zoals gezegd: knaagdieren. Monkeypox wordt gerekend tot de familie van het Orthopoxvirus, waartoe ook pokken (variola) en koepokken (vaccinia) behoren.

Reizigers, diertransporten

Dat de ziekte nu opduikt buiten het Afrikaanse continent wordt door experts als uitzonderlijk beschouwd. Tot nu toe gebeurde het weleens dat reizigers vanuit Afrika het virus meenamen. Ook kwam verspreiding op kleine schaal voor door diertransporten.

De Nederlandse viroloog Marion Koopmans, lid van het Outbreak Management Team (OMT) en hoofd van het virologisch laboratorium van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, houdt er rekening mee dat de huidige verspreiding het gevolg kan zijn van mutatie, een verandering die het monkeypox virus (MPV) heeft doorgemaakt. Ze noemt de situatie “zorgelijk en uitzonderlijk” en verwacht eveneens meer gevallen in Nederland. “Het is een nieuw verschijnsel”, zei ze gisteravond op tv in de talkshow Op1. “We weten niet hoe snel het zich verspreidt. Het lijkt vrij makkelijk te gaan en dat is reden om er echt wel bovenop te springen.”

Geen nieuwe ziekte

Het Monkeypoxvirus is bepaald geen nieuwe ziekte, zoals Covid-19 dat pas twee jaar geleden voor het eerst werd ontdekt. In 1970 werd het eerste geval van apenpokken vastgesteld bij de mens: bij een kind in de Afrikaanse Democratische Republiek Congo. Hoewel virologen ongerust zijn over de onverwachte verspreiding is het uiterst onwaarschijnlijk dat apenpokken tot een nieuwe pandemie zal leiden. Maar met de ervaring van COVID is die vrees te begrijpen. Na het weekeinde komt het RIVM met een update over de situatie en de mogelijk nieuwe besmettingsgevallen.

Viroloog Marion Koopmans: “Opnieuw iets uitzonderlijks wat we nu zien.” Foto: Erasmus MC