‘Nederland is kwetsbaar voor (sub-)tropische virusziekten’

Nu al ruim 80 muggen- en tekenvirussen beschreven die ziekten kunnen veroorzaken bij de mens

UTRECHT/LEIDEN – Nederland blijkt kwetsbaar voor uitbraken van (sub)tropische virusziekten, zoals Zika, het Westnijlvirus, Chikungunya, Dengue (knokkelkoorts) en teken-encephalitis.

 Serieuze infectieziekten, overgebracht door muggen en teken, die nooit eerder voorkwamen in onze contreien, maar die hoogstens een enkele keer worden meegenomen door reizigers terugkomend van verre bestemmingen.

Water

 De infectiegevoeligheid van Nederland heeft alles te maken met ons door water gedomineerde landschap, de bevolkingsdichtheid, onze grote veestapel en de verwachte verschijning van nieuwe muggensoorten. Maar ook de opwarming van het klimaat waardoor muggen en teken zich ook hier thuis gaan voelen en infecties door zogeheten ‘arbovirusinfecties’ zich hier in de toekomst gaan verspreiden. Hiermee wordt een ongelijksoortige verzameling virussen bedoeld die als overeenkomst heeft dat ze door (Arthropoda) worden overgebracht.

Er zijn inmiddels 250 tot 300 van dergelijke virussen beschreven, waarvan er circa tachtig ziekten bij de mens veroorzaken. Daartoe behoren ook het Usutu-virus en het nog minder bekende Sindsbis-virus. Belangrijke overbrengers daarvan zijn muggen en teken.

Kennis

Onderzoekers van het UMC Utrecht en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) willen meer kennis opdoen over het voorkomen van door muggen en teken overdraagbare infecties. Zij zoeken duizend reizigers die hieraan willen bijdragen. Zojuist zijn ze gestart met de One Health Travel Studie om hier achter te komen. Projectleider Patricia Bruijning, kinderarts-epidemioloog in het UMC Utrecht, zegt hierover: ,,Het is belangrijk dat we meer te weten komen over de risico’s voor Nederland als het gaat om deze infecties door muggen- en tekenbeten.”

Griepachtig

Het is nog niet bekend hoe groot het risico is dat reizigers binnen Europa en Caribisch Nederland een arbovirus-infectie oplopen, omdat de symptomen vaak mild zijn en lijken op griepachtige klachten, waarvoor men niet naar de dokter gaat. ,,De onopgemerkte infecties onder terugkerende reizigers kunnen (in de toekomst) een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Zo ver is het gelukkig nog niet, maar het is belangrijk dat deze dreiging goed in kaart wordt gebracht zodat er indien nodig maatregelen getroffen kunnen worden”, stelt Bruijning.

De duizend reizigers die op vakantie gaan in Europa (inclusief Nederland) of Caribisch Nederland, en die willen meedoen aan het onderzoek, wordt gevraagd om tijdens hun reis, via een app, gegevens bij te houden over hun gezondheid, activiteiten tijdens de reis en muggenoverlast die ze ervaren. Bij thuiskomst nemen zij middels een vingerprik zelf wat bloed af dat wordt getest op het voorkomen van muggen overdraagbare infecties. ,,Met deze app houden we als het ware de vinger aan de pols over nieuwe infecties en muggenhinder op reis” – zegt Leo Visser hoogleraar van het LUMC.

• Geïnteresseerde reizigers/deelnemers kunnen meer informatie vinden en zich online aanmelden via de studiewebsite: www.OHtravel.nl. Informatie over de One Health Pact is te vinden op: https://www.onehealthpact.org/

Tekst leest verder onder foto

Beeld: PIXABAY

Over de virussen:

Het zikavirus wordt verspreid in (sub)tropische gebieden door de gelekoortsmug of denguemug. Deze mug komt niet van nature voor in Nederland. De ziekte (zikakoorts) verloopt meestal vrij mild. De meeste mensen krijgen helemaal geen klachten. Het is wetenschappelijk bewezen dat besmetting met het zikavirus schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Uit onderzoek blijkt dat 6 procent van deze kinderen aangeboren afwijkingen krijgt, zoals microcefalie (kleine schedelomvang).

Chikungunya is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus. Het virus komt voor in (sub)tropische gebieden en wordt overgedragen door muggen die overdag steken. De Chikungunya-virusinfectie leidt in de meeste gevallen tot ziekteverschijnselen. De incubatieperiode varieert van 1-12 dagen, gemiddeld 3-7 dagen. De acute fase van chikungunya wordt meestal gekenmerkt door: plotseling optreden van hoge koorts; ernstige gewrichtspijn; hoofdpijn; spierpijn; huiduitslag; diverse oogaandoeningen, waaronder conjunctivitis.

Dengue, ofwel knokkelkoorts, wordt veroorzaakt door het denguevirus. Dit virus wordt overgedragen van mens op mens door steken van de tijger mug (Aedes mug). Deze mug is overdag actief maar steekt vooral in de vroege ochtend en late middag. De afgelopen jaren is het aantal dengue-infecties in Zuidoost-Azië (met name Bali/Indonesië), India en in Midden- en Zuid-Amerika (inclusief de Antillen) sterk toegenomen. Gemiddeld ontstaat na 4 tot 7 dagen een griepachtig ziektebeeld met als belangrijkste symptomen hoofdpijn, spierpijn, koorts en pijnlijke gewrichten. Na enkele dagen kan er huiduitslag ontstaan. In zeldzame gevallen verloopt de ziekte ernstiger met bloedingen. De kans hierop is vele malen groter als je al een keer dengue hebt doorgemaakt.

Teken-encefalitis is een hersen(vlies)ontsteking die veroorzaakt wordt door het teken-encefalitis-virus, ook wel ‘tick-borne encephalitis’ virus (TBE-virus) genoemd. Besmette teken dragen het TBE-virus over van dier naar dier en soms naar de mens. Tot voor kort kwam het virus alleen in het buitenland voor, maar in het voorjaar van 2016 kwamen er aanwijzingen dat in Nederland reeën besmet zijn geweest met het virus en is het virus ook bij teken aangetoond in Nederland. Er zijn nu enkele patiënten bekend die het virus in Nederland hebben opgelopen. Het virus wordt overgebracht door tekenbeten.

Het usutuvirus is een virusstam die verwant is met het  Japanse encephalitis-virus en het Westnijlvirus. Het usutu-virus wordt door steekmuggen overgedragen. Het stamt oorspronkelijk uit Afrika dn infecteert vogels (merel) en zoogdieren, waaronder ook de mens. Bij vogels is de infectie vaak dodelijk. In de herfst van het jaar 2009 werd in Italië voor het eerst usutukoorts bij een patiënt vastgesteld. Bij afweerproblemen en oudere mensen was soms sprake van een zwaar ziekteverloop. De infectie gaat gepaard met koorts, hoofdpijn en huiduitslag en kan in het ergste geval tot hersenvliesontsteking leiden.

Bron: RIVM, LUMC, Tekenradar.nl, Wikipedia