Moeder Anita over de zelfdoding van haar zoon: ‘Alles wees er op dat Lucas nog niet klaar was met z’n leven’

Moeder Anita: Als ik verdrietig ben dan ga ik altijd naar het tuincentrum, Lucas ging dan naar de A6 of liep langs het spoor. Steeds heeft hij zich onder controle weten te houden. Tot die 22^ste juni…

ALMERE – “Lucas heeft daarboven, denk ik, nu spijt van het besluit dat hij nam. Als hij naar beneden kijkt zal hij denken: dít had ik toch maar beter niet moeten doen, ja dat geloof ik echt. Alles wees er op dat hij nog niet klaar was met zijn leven. Dit moet een vergissing zijn geweest…”

Amper negentien jaar is Lucas, een stevige vent met kort krullend haar, als hij op woensdag 22 juni, rond tien uur in de avond, zijn leven beëindigt op het spoor in zijn woonplaats Almere-Stad. 

Waarvoor nog?

Nu, iets meer dan vier maanden na de dood van de jongste van haar twee zoons, vraagt moeder Anita Stijf (56) zich hardop af wát nog de zin is van haar bestaan. “Waarvoor nog…?!”, ze verbijt zich, verdringt haar tranen. “Het leven van mijn oudste zoon en mij is inmiddels een hel. We hebben geen afscheid kunnen nemen. Niets!” Voor de crematie, een week later, was geadviseerd dat het wellicht beter was om er niet bij te zijn. “Wij zijn thuis gebleven en hebben op dat moment drie kaarsjes aangestoken, als teken van de drie-eenheid die we jarenlang waren.”

Beiden zijn er, naar de moeder zegt, van overtuigd dat de suïcide voorkomen had kunnen worden en verwijten betrokken begeleiders van de Pi-groep Zorg beschermd wonen in de Kruidenwijk in Almere waar Lucas sinds september 2021 verbleef, ernstige nalatigheid.

Onhandelbaar

De jonge Almeerder, die sinds zijn uithuisplaatsing in 2018 (thuis was hij gaandeweg onhandelbaar geworden), in verschillende hoeken van de psychiatrische jeugdzorg terecht kwam, had een hoog zorgprofiel, waarbij intensieve begeleiding noodzakelijk werd geacht. In eerdere opvangsituaties werd wél voor hem gezorgd en werd hij in de gaten gehouden en begeleid, zo niet in de Pi-groep, herhaalt de moeder.

Lucas had twee gezichten. Hij kon ontzettend boos worden, woest zelfs. Maar ik ken ook zijn goede kant, en die is erg leuk.

Mevrouw Stijf beschrijft haar zoon als een jongen met twee gezichten. “Lucas, hij werd eerder als autistisch gediagnosticeerd, nu mogelijk ook met Borderline, was verrekte slim, scherp en grappig, we konden enorm met elkaar lachen. We hebben allebei een taal-tic, hielden van oude woorden die in onbruik zijn geraakt. Hoog-sensitief was hij ook, met narcistische trekken, opstandig: hij kon ontzettend boos worden, woest zelfs, zo maar ineens – schreef me begin dit jaar een brief dat ik een slechte moeder was, dat ál zijn problemen mijn schuld waren omdat ik zijn opvoeder was, en kort daarna zocht hij films op video voor me bij elkaar omdat ik daar waarschijnlijk wel van zou kunnen genieten. Ja, ik ken ook zijn goede kant, en die is erg leuk.”

Lucas van den Braak

De zorginstelling Pi-groep Almere, die zijn bestaansrecht mede ontleent aan de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), meldt op de eigen website als missie te hebben “te streven naar weerbare, actieve en gezonde generaties” die in eigen onderhoud kunnen voorzien. “Wij willen mensen in de basis zo sterk mogelijk maken zodat men zelf, duurzaam verder kan.”

Niets gedaan

Verdrietig, uit het veld geslagen en “ontzettend boos”, is Anita. Ook over de geciteerde doelstelling, die in het geval van haar zoon niet is gehaald. “Ze hebben níets met Lucas gedaan, ze zijn niet alert geweest op signalen. Voor die begeleiding worden ze toch betaald?! Krijgen ze toch subsidie? Ik vroeg Lucas weleens: ‘Wat doen ze daar nu met je?’ Niets… was telkens het antwoord.”

Veertig kilo kwam hij aan; ook met dát signaal werd niets gedaan. Het was een duidelijk teken van onvrede.

En: “Al maandenlang ging het steeds slechter met hem. Hij zat daar maar op zijn kamer en ging uit verveling de deur uit om eten te halen. Dacht, heel theatraal, dat hij er niet toe deed, en iedereen maar tot last was. Hij had wél gelijk: niemand lette op hem, er werden geen vragen gesteld over waar hij naartoe ging zo ’s avonds laat. De begeleiders zaten voortdurend in hun kantoortje. Hoezo beschermd wonen? Veertig kilo kwam hij aan; ook met dát signaal werd niets gedaan. Want het was een duidelijk teken van onvrede. Van niet gelukkig zijn, je ellende wég-eten.”

Wakend oog

Evenmin was er, volgens zijn moeder, een wakend oog toen Lucas van den Braak op die fatale avond zogenaamd een boodschapje ging doen, en regelrecht naar de treinrails bij station Muziekwijk liep. “Ze wísten dat hij ‘passief-suïcidaal’ was. Op de dag zelf had hij zichzelf ook meermalen oppervlakkig in zijn hals gesneden. Automutilerend gedrag, heet zoiets. Hij had dat ook in zijn been en arm gedaan. Zelfbeschadiging.” Anita laat ‘als bewijs’ van de verminking een selfie zien die Lucas met zijn mobiele telefoon van zijn hals heeft gemaakt. “Het was duidelijk zichtbaar, maar geen van de begeleiders zei het te hebben opgemerkt. Ook al had hij sowieso extra aandacht moeten hebben, omdat hij twee dagen vóór zijn dood nog kort in een kliniek in Lelystad zat voor een time-out, vanwege een crisis. Het zegt álles over de toestand waarin hij verkeerde. Er werd niets mee gedaan.”

Automutilatie is een bekend verschijnsel in de geneeskunde en in de psychiatrie in het bijzonder. Dikwijls een uiting van een persoonlijkheidsstoornis of een eetstoornis, ook een depressie. “In mijn ogen hadden ze hem ‘gesloten’ moeten zetten”, zegt de moeder, het was volgens haar de enige manier om hem tegen zichzelf te beschermen.

Signalen

Er waren vooral de laatste 24 uur overduidelijke signalen dat het ernstig de verkeerde kant opging, vertelt Anita. Dat Lucas zwaar depressief was, en erg in de war doordat hij minder omgang mocht hebben met zijn vriendin. Ik begrijp heel goed waarom haar ouders daartoe besloten. Omgaan met Lucas, dagelijks zo vaak, was niet goed voor haar.” Desondanks bleef er enig contact tussen de twee, ook in de uren voorafgaand aan de wanhoopsdaad. Ze hielden van elkaar. Anita: “Het meisje appte om iets over negen uur die avond naar de Pi-groep dat het slecht ging met Lucas, dat hij van plan was naar station Muziekwijk te gaan en dat hij in app-berichten telkens afscheid van haar nam.” Opnieuw, er werd niets mee gedaan.

Op dat afschuwelijke moment was moeder Anita gewoon thuis in Almere, onwetend van het grootste drama uit haar bestaan dat zich op hooguit tien minuten lopen afspeelde.

Het huis van Anita Stijf in de Almeerse Muziekwijk ligt hemelsbreed op enkele honderden meters van de plek waar voor Lucas het einde kwam. De moeder was op dat afschuwelijke moment gewoon thuis, totaal onwetend van het grootste drama uit haar bestaan dat zich op hooguit tien minuten lopen afspeelde. “Zowel mijn oudste zoon als ik… dit, nee dít hadden we niet kunnen voorzien: dat hij een einde aan zijn leven zou maken. Ik bedoel: passief suïcidaal, maar ook actief?! Dat hadden we nooit kunnen denken. Bovendien bleek hij enkele dagen eerder nog een nieuw hoeslaken te hebben gekocht voor op zijn bed in de Pi-groep. We vonden ook nog het bonnetje toen we zijn kamer in allerijl moesten leeghalen. Wel, zoiets koop je niet als je definitief wilt stoppen met leven, eruit wil stappen.”

Overcompensatie

De inrichting van de woning van Anita ademt overcompensatie uit voor al het verdriet en alle jarenlange spanningen (want het ging verder dan alleen maar de weerbarstigheid van Lucas). Anita heeft haar eigen opgewektheid  geschapen met veelkleurige frutsels en snuisterijen aan de wand en op kasten en randjes, Boeddhabeeldjes, posters, schilderijtjes, borden met vrolijke en diepzinnige teksten, en vooral veel bloemen en bloeiende planten. Zowel binnen als buiten in de tuin, waar ze wat voer strooit voor de houtduiven en Turkse tortels. “Als ik verdrietig ben dan ga ik altijd naar het tuincentrum, hier vlakbij”, zegt Anita. “Lucas ging naar de A6 of liep langs het spoor. Altijd heeft hij zich onder controle weten te houden. Tot die 22^ste juni…”

In een hoekje van de woonkamer op de eerste verdieping is een herdenkingshoekje ingericht voor Lucas. Mooi van triestheid. Met foto’s uit verschillende perioden uit zijn leven, met kaarsjes, de headset die hij veel gebruikte bij het gamen en muziek luisteren, zijn telefoon en de foto van zijn grote broer die over hem waakt.

De as van Lucas

Anita loopt even weg van de tafel in de woonkeuken beneden, waar ons gesprek plaatsvond, en komt even later terug met in haar handen twee plastic tassen, sealbags van de Politie Almere. Daarin de nog intacte sportschoenen van haar zoon en gerafelde restanten van zijn kleding. “Binnenkort gaan we deze spullen verbranden, als een soort afscheid. Ik heb daartoe een mooie schaal gekocht.” Bijna cynisch klinkt het als Anita Stijf zegt: “Ja, ik denk dat Lucas te vroeg de trein heeft genomen.”

Dezer dagen haalde Anita ook de as van het lichaam van haar zoon op. “Ik heb hem in mijn rugtas gedaan en zo zijn we samen door mijn lievelings-tuincentrum gelopen. We kwamen daar samen wel vaker. Dit was mijn laatste loopje met hem. Nu is hij weer thuis.”

Zowel mijn oudste zoon als ik… dit, nee dít hadden we niet kunnen voorzien: dat Lucas een einde aan zijn leven zou maken.

• De Pi-groep heeft aangekondigd zelf het drama te zullen doorlichten, om te kijken of er begeleidingsfouten zijn gemaakt en/of tekortkomingen zijn geweest. Echter, pogingen om contact te krijgen met de algemeen directeur van de Pi-groep, Kim van der Linden, om haar gelegenheid tot wederhoor te geven, strandden tot nu toe. Van der Linden zwijgt in alle talen. Over de gang van zaken bij de Pi-groep heeft de moeder eveneens een klacht ingediend bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in Heerlen. Zij kreeg nul op het rekest. De reden? “We starten geen afzonderlijk onderzoek naar uw melding. Dit omdat uw klacht zich voornamelijk richt op het handelen van de Pi-groep. De Inspectie is hier niet de toezichthouder. De Pi-groep levert zorg op basis van de Wmo en daar is het toezicht belegd bij de gemeente Almere en de GGD-Flevoland.” Maar ook de GGD-Flevoland zegt bij monde van woordvoerder Sven van der Burg dat de GGD een zeer beperkte rol in deze kwestie heeft. “Ons aandeel is procesmatig: we zullen controleren of het onderzoek, dat de Pi-groep zelf uitvoert, aan alle randvoorwaarden voldoet.”

Lucas’ moeder Anita Stijf: “In mijn ogen hadden ze Lucas ‘gesloten’ moeten zetten”.                          Foto: René Steenhorst

Denkt u aan zelfdoding? Neem contact op met Hulplijn 113 om erover te praten via 0800-0113 (gratis) of www.113.nl.