Kweektranen vloeien in Nederlands lab

Onderzoekers: Als de traanklier niet of slecht functioneert kan dit ernstige gevolgen hebben. In uiterste gevallen kan dit zelfs leiden tot blindheid.

UTRECHT – Nederlandse wetenschappers hebben in hun laboratorium in Utrecht menselijke mini-traanklieren gekweekt waaruit echte – weliswaar chemisch gestimuleerde – tranen wellen. De miniatuur traanklieren (zogeheten ‘organoïden’) dienen als model voor onderzoek naar de manier waarop cellen in de menselijke traanklier tranen produceren en wat hierin allemaal mis kan gaan.

Onderzoekers van over de hele wereld kunnen nu gebruik maken van dit model, ontwikkeld door het Hubrecht Instituut te Utrecht, om nieuwe behandelingen te vinden voor patiënten met traanklieraandoeningen, zoals droge ogen. Onderzoekers uit het laboratorium van moleculair geneticus Hans Clevers hopen nu dat hun traanklier-organoïden uiteindelijk in de toekomst getransplanteerd kunnen worden naar patiënten met niet-functionerende traanklieren.

Hoornvlies

De resultaten van hun jarenlange studie zijn gisteren, 16 maart, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Cell Stem Cell. De traanklier ligt bovenin de oogkas en scheidt traanvocht uit. Traanvocht is essentieel voor het bevochtigen en voeden van het hoornvlies en heeft een antibacteriële werking. Oogarts Rachel Kallman van het UMC Utrecht, een van de deelnemende onderzoekers aan het project, legt uit: ,,Als de traanklier niet of slecht functioneert, bijvoorbeeld bij het syndroom van Sjögren, kan dit ernstige gevolgen hebben. Er kan onder meer uitdroging of zelfs zweervorming van het hoornvlies optreden. In uiterste gevallen kan dit leiden tot blindheid.”

Huilen

Mensen huilen als reactie op bijvoorbeeld pijn of emoties. Op een soortgelijke manier ‘huilen’ organoïden in reactie op chemische middelen die tot traanvorming leiden. De cellen van de organoïden scheiden hun tranen uit aan de binnenkant van de organoïde – het zogeheten ‘lumen’. De organoïde zwelt hierdoor op als een ballon. De grootte van organoïden kan dus worden gebruikt als indicator voor traanproductie en -uitscheiding.

Onderzoeker Yorick Post: ,,Extra experimenten lieten zien dat verschillende cellen in de traanklier verschillende traancomponenten maken. En deze cellen reageren ook verschillend op de stimuli die aanzetten tot traanproductie.”

• Zie hier het wetenschappelijke verhaal van de Hubrecht-onderzoekers: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1934590921000758?dgcid=author