Marcel Levi: ‘In Nederland is niemand baas over de gezondheidszorg’

Door al die efficiency-bevorderaars zit Nederland nu zwaar in de nesten.

Opnieuw dank aan Duitsland – voor de opvang van enkele van onze coronapatiënten in intensive care-bedden in Noordrijn-Westfalen. Onze oosterbuur stond, net als tijdens de eerste corona-golf, klaar met ic-bedden die wij in Nederland onvoldoende hebben en waardoor bij sommige ziekenhuizen hier al snel het water aan de lippen staat.

De eerste patiënten uit de tweede golf kwamen vrijdag vanuit het Almeerse Flevoziekenhuis per helikopter in Münster aan.

Maar hoe kan het toch dat ‘voortrekkersland Nederland’, dat in het recente verleden zo dikwijls claimde ‘ook internationaal aan de top van de medische zorg’ te staan, over de grens moet schooien om een paar ic-bedden? Iets dat die kennelijk ‘medisch lager aangeschreven landen’ moeiteloos voor ons over hebben…

Beddenreductie

Nederland heeft ongeveer twee ziekenhuisbedden per duizend inwoners beschikbaar, waar Duitsland er zes heeft. Ook heeft Nederland aanzienlijk minder ic-bedden dan onze oosterburen. Totaal beschikken de Nederlandse ziekenhuizen pas sinds kort over 1.350 bedden voor intensieve zorg. Dat waren er dit voorjaar nog 1.150. Met erg veel noodgrepen zou het huidige aantal tot 1.700 kunnen worden uitgebreid. Tweeduizend is onhaalbaar, ook wat betreft de personele bezetting.

Marcel Levi, internist en oud bestuurder van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, hield zondagmiddag Nederland de spiegel voor hoe rekenmeesters met hun efficiency-maatregelen ervoor gezorgd hebben dat de zorg voor deze crisisopvang van patiënten tot op het bot is uitgekleed. In zijn AMC-jaren werd Levy ook al geconfronteerd met een beddenreductie. ,,Nu ja”, zei hij in het tv-programma Buitenhof, ,,Het was niet zozeer een beddenvermindering, maar het aantal ic-bedden had destijds veel harder mee moeten groeien. Zeker gezien de toenemende zorgvraag, de vergrijzing, er kwamen steeds meer oudere mensen, maar ook gezien de toenemende mogelijkheden van de geneeskunde…”

Maar meegroeien werd niet toegestaan, hetgeen eigenlijk een reductie betekende: ,,Meegroeien mocht niet”, zei Levi, ,,want dat was niet efficiënt, en dan zouden de bedden ook weleens een keertje leeg kunnen staan, dan lag er eens een keertje niemand in zo’n bed…” Ze moesten dan ook zoveel mogelijk vól liggen. ,,Een beddenbezetting van 95 procent is niet goed. Iedereen weet dat je een beddenbezettingsgraad van 80 tot 85 procent moet hebben, want dan heb je extra capaciteit om eventuele pieken op te vangen.”

In de nesten…

Door al die efficiency-bevorderaars zit Nederland nu zwaar in de nesten. En heeft het te weinig ic-bedden voor een nog immer groeiend actueel probleem waar we de komende jaren niet van afkomen. Er kan een moment komen dat daardoor tussen patiënten moet worden gekozen. Diederik Gommers van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) zei eerder dit jaar tijdens de eerste golf, toen het dreigende ic-beddentekort ook al speelde: ,,De oudere patiënt die een leven heeft kunnen leven, zal dan het leven moeten gunnen aan een jongere patiënt.”

Levi, na 7 jaar AMC, nu alweer flink wat jaren de topman van zeventien ziekenhuizen in centraal- en noord-Londen, schetste vandaag in het tv-programma Buitenhof het verschil tussen Engeland en Nederland in de aanpak van het tekort aan IC-bedden, waar ook zijn ‘werkland’ mee te maken had.

Influenzapiek

Hij zei het zo: ,,Nederland en Engeland zijn de landen in Europa met het laagste aantal intensive care-bedden per 100.000 inwoners. In Engeland hebben we tegen elkaar gezegd, na die eerste coronagolf: ‘Zó kan het niet langer, en er komt misschien een volgende golf.’ In Engeland is het sowieso al dat bij elke influenzapiek er operaties worden afgelast. In Nederland gebeurt dat overigens ook… ‘Er moeten dus meer intensive care-bedden komen!’, zeiden we daar tegen elkaar. Het fijne van Engeland is: er wordt toe besloten en dan wordt dat ook gedáán! Dus wij hebben nu onze IC-capaciteit verdubbeld in Londen, en dat geeft een buitengewoon geruststellend gevoel. We kunnen nu inderdaad voorlopig álle programma’s laten doorlopen. Alle mensen die geopereerd moeten worden aan kanker, aan hun hart, alle essentiële operaties kunnen doorgaan.”

In Nederland is de reguliere zorg al met zeker 25 tot 30 procent ‘afgeschaald’. Overal worden geplande operaties afgezegd, dat wil zeggen: in de tijd vooruitgeschoven, hopend dat die nieuwe wachttijd zo kort mogelijk zal duren. Volgens Levi had Nederland in de afgelopen zomer, net als Engeland, best een ,,beetje fanatieker” mogen doen met het uitbreiden van het aantal ic-bedden.

Regie

In Engeland werkt de gezondheidszorg anders dan in Nederland en is er een centrale regie vanuit de National Health Service, NHS, zo vertelde Levi. ,,Daar besluit de minister van Volksgezondheid samen met de baas van de NHS dat er iets moet gebeuren, en dan gebeurt het ook… In Nederland is niemand de baas over de gezondheidszorg. We hebben hier een heel ingewikkeld systeem dat gedreven wordt door marktmechanismen… En dat betekent dat er verzekeraars zijn (maar die vinden het een beetje moeilijk om de regie te nemen), dan heb je ziekenhuizen (maar die mógen de regie niet nemen, want dan verdelen ze de markt –  althans volgens de wetten van het marktmechanisme). En dan hebben we een overheid die al jaren zegt: ‘Ja, maar wij gaan er niet over! De markt moet het maar oplossen.’ En in de tussentijd neemt eigenlijk niemand een beslissing. Bovendien speelt hier ook het element van trage besluitvorming over uitbreiding van capaciteit.”