Lange adem voor vroege screening op longkanker

Rotterdamse studie moet leiden tot omvangrijke Europese longkankeronderzoek met 26.000 personen, pas in 2025 (of later)

Hoe bereik je snel zo veel mogelijk Nederlandse ouderen tussen 60 en 79 jaar met een verhoogd risico op longkanker door hun actuele of vroegere rookgedrag? Ga er vervolgens maar eens aan staan om dan voor heel Europa zo’n (twee)jaarlijks bevolkingsonderzoek op poten te zetten…

Want daarmee zijn ze voluit bezig, onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Ze werken aan een proefonderzoek.  Opdracht: een eventueel kankerproces bij senioren eerder op het spoor komen. De heersende gedachte is immers: ‘Kanker, daar moet je vroeg bij zijn, want dan kun je het mogelijk nog genezen met een operatie of een bestraling, want als je te lang wacht ben je vaak te laat’.

Het uiteindelijke doel? Het onderzoek dat nu wordt voorbereid moet in 2025 of later leiden tot een omvangrijke longkankerscreening, niet alleen in Nederland maar in heel Europa. Het vormgeven van een bevolkingsonderzoek naar longkanker – want veel méér dan dat is het vooralsnog niet – is een kwestie van geduld. Zowel voor onderzoekers als (ex-)rokers die de komende tijd worden opgeroepen. Het gaat in elk geval over veel politieke en bestuurlijke schijven.

Vier…

Naar de regio Amsterdam zijn in het najaar inmiddels 180.000 schriftelijke verzoeken voor deelname verstuurd aan mensen die op grond van hun postcode zijn ingeloot. Zo’n 20.000 (ex-)rokers hebben al gereageerd op de uitnodiging dat zij willen meewerken aan dit proefonderzoek naar de vroege opsporing van longkanker. In hun leeftijdsgroep komt longkanker immers het meeste voor.

Toch waren eind december 2022 niet meer dan vier (4) personen uitgenodigd om daadwerkelijk een CT-scan te laten maken in het Antoni van Leeuwenziekenhuis te Amsterdam. Dat gebeurde tussen alle lopende onderzoeken van andere patiënten door. Als eenmaal de vaart er in komt, dan zullen daar elke dag 19 mensen de scanners ingaan. Uiteindelijk zullen landelijk ‘slechts’ 9.000 tot 10.000 mensen (van de opgeroepen 400.000) een scanonderzoek én mogelijk een vervolg daarvan ondergaan. De regio’s Drachten en Bilthoven worden dezer weken aangeschreven. Gezondheidswetenschapper Carlijn van der Aalst zegt “best wel tevreden” te zijn met het eerste resultaat van 20.000 reacties. “Dat is best een hoog percentage”.

Tekst leest door onder foto

Carlijn van der Aalst. Foto: Erasmus MC

Van der Aalst coördineert de inspanningen voor de kankerstudie, die nu ook al gestart zijn in Duitsland, Spanje, Italië en Frankrijk. Onder haar leiding moeten antwoorden komen op een reeks belangrijke onderzoeksvragen voordat longkankerscreening een landelijk of Europees programma kan worden. Ook de afweging: ‘Is het voor mensen die bij screening geen kankerafwijkingen hebben net zo veilig om 2 jaar te wachten tot de volgende scan?’ Ook dat is een onderzoeksvraag die beantwoord moet worden.

Moeite waard

Elke stap in de studie is belangrijk. Zoals het optimaal bereiken en informeren van deelnemers. Alleen al de uitnodigingen voor de screening waren nu – als test – in meerdere vormen verstuurd: als een omvangrijk pakket met soms zeer gedetailleerde vragen, ook als korte beschrijving én digitaal. “Wat voor de een heel duidelijk is, is dat niet voor de ander”, zegt de hoofdonderzoekster. Als onduidelijkheden in de informatie blijven bestaan, bestaat de kans dat mensen wég blijven van de screening. “Daarmee missen ze kansen op eventuele ontdekking en/of overleving van hun longkanker”, zegt Carlijn van der Aalst. “Kansen die dus de moeite waard zijn.”

En ze verwijst naar een eerder screeningsonderzoek naar vroege opsporing van longkanker, de Nelson-studie. Daaruit bleek dat snelle ontdekking de sterfte omlaag kan brengen: voor mannen met zo’n 24 procent en voor vrouwen zelfs boven 30 procent. Dat komt in Nederland neer op 1500-2500 minder overlijdens door longkanker per jaar.

Heersende opvatting is: ‘Kanker, daar moet je vroeg bij zijn, want dan kun je het mogelijk nog genezen’.