‘KUNST kijken en beoefenen verlengt het leven’

LONDEN – Kunst kijken of beluisteren, of het zelf beoefenen, verlengt het leven. Dat suggereert een Britse studie onder net iets meer dan 6700 vijftigplussers. ‘Oudere mensen’ die zeer regelmatig naar het theater gaan voor een toneelvoorstelling, een musical of een concert, galeries bezoeken of door musea dwalen op zoek naar schilderkunst, beeldhouwwerken of andere kunstuitingen, hebben een grotere kans dat dit bezig zijn met kunst hen langer doet leven.

Tot die conclusie komen onderzoekers van het University College in London. Zij ontdekten dat mensen uit deze leeftijdsgroep, die zich de tijd gunnen om met kunst en cultuur bezig te zijn, een 31 procent lagere kans hadden om te vroeg te overlijden. De onderzoekers vergeleken deze kunstactieve groep – over een periode van 14 jaar – met leeftijdgenoten die niets met kunst hadden en bij wijze van spreken liever voor de tv zaten.

Voordelen

Maar zelfs het een of twee keer per jaar passief ‘aan kunst doen’ leverde nog meetbare voordelen op ten opzichte van mensen die ‘niets van theatervoorstellingen of schilderijen moeten hebben, want ook die bestaan… ,,De uitkomsten van onze studie ondersteunen eerder statistisch en antropologisch onderzoek dat suggereert dat er voordelen kunnen zijn voor de kunsten voor individuen naarmate ze ouder worden,” stelde Daisy Fancourt tegen persbureau Reuters. Zij is universitair hoofddocent psychobiologie en epidemiologie aan het University College London en medeauteur van de studie.

Kunst lijkt invloed te hebben op zowel het verbeteren van de geestelijke gezondheid van de ‘kunstkijker’ als het verlagen van eenzaamheidsgevoelens.

De resultaten van de studie lopen parallel met eerder onderzoek dat eveneens een langere levensduur te zien gaf, onder meer doordat kunst invloed lijkt te hebben op zowel het verbeteren van de geestelijke gezondheid van de ‘kunstkijker’ als het verlagen van gevoelens van eenzaamheid. Bovendien vermindert het door musea dwalen en over kunstbeurzen lopen zitgedrag.

900 onderzoeken

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft het actief en passief beleven van kunst  onlangs ontdekt als gezondheidsbevorderend en goede invloed hebbend op het algeheel welbevinden van mensen. De WHO analyseerde zo’n 900 onderzoeken en dat leidde eind 2019 tot de oproep – vanuit Helsinki, waar het onderzoeksrapport werd gepresenteerd – tot ‘meer investeren in culturele interventies in de gezondheidszorg’. In het WHO-rapport worden vijf categorieën onderscheiden binnen de kunsten die gezondheidsvoordelen kunnen opleveren: podiumkunsten (muziek, dans, zang, theater, film), beeldende kunst en vormgeving (beeldhouwen, schilderen, fotografie), literatuur (schrijven, lezen), cultuur (het bezoeken van musea,  concerten en theater) en online kunstvormen (animatie, digitale kunst etc).

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie heeft het actief en passief beleven van kunst  onlangs ontdekt als gezondheidsbevorderend. Foto: PIXABAY

Uit de honderden onderzoek die de Wereldgezondheidsorganisatie onder  de loep nam blijkt dat de kunsten op verschillende manieren effect kunnen hebben op zowel de geestelijke als de lichamelijke gezondheid. Ze kunnen gezondheidsproblemen voorkómen, ontwikkeling ondersteunen en leefstijl verbeteren en daarnaast ook een gunstig effect hebben op het omgaan met ziekte en de behandeling van een ziekte. Een paar voorbeelden:

• Door naar muziek te luisteren of zelf kunst te maken, kunnen mensen minder last hebben van bepaalde bijwerkingen van behandelingen bij kanker, zoals gebrek aan eetlust en misselijkheid;
• Muziek kan het leervermogen van mensen met dementie verbeteren.
• Creatieve activiteiten, muziek en optredens van clowns kunnen angst en pijn verminderen bij zieke kinderen;
• Dansen kan de motoriek bevorderen van bijvoorbeeld Parkinson-patiënten.

Of, zoals Jennifer Novak-Leonard, onderzoeker van de Northwestern University in Chicago opmerkte (ook zij bestudeerde eerder de invloed van kunst op het welbevinden): ,,Betrokken zijn bij kunst kan onze verbeeldingskracht oprekken, inspireren en cultiveren, zinvolle verhalen vieren, sociale connectiviteit bieden, sociaal kapitaal opbouwen, ons uitdagen en blootstelling bieden aan nieuwe kennis of ideeën.”

Cultuur-educatie

Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) te Utrecht, dat zich inspant om ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland goede cultuureducatie krijgt (op school én in de vrije tijd), is blij dat de WHO zich zó positief uitlaat over de uitwerking van kunst en kunstbeleving.  ,,Het WHO-onderzoek is goed nieuws voor de vele projecten en initiatieven die zich richten op het inzetten van kunst en cultuur in zorg en welzijn. Die zijn vaak ontwikkeld vanuit de overtuiging dat kunst en cultuur een positief effect kunnen hebben op de gezondheid en het welbevinden van mensen, maar het harde bewijs daarvoor was nog beperkt.

Professor Erik Scherder (VU): Feit is dat muziek een positief effect heeft op de verbindingen tussen verschillende hersengebieden.

Klinisch neuropsycholoog professor Erik Scherder (Vrij Universiteit Amsterdam) stond in zijn boek ‘Dancing in the brain’ uitgebreid stil bij de effecten van muziek op het functioneren van de hersenen. Hij zei daarover tijdens lezingen daarover: ,,Ik speel sinds enige jaren viool. Ik heb het idee dat vioolspelen mij ook in algemene zin wat scherper maakt. De inspanning, het leren lezen van muzieknoten. Het lijkt erop dat ik wat makkelijker kan onthouden, maar zeg er direct bij dat je naar jezelf toe altijd wat subjectiever bent.”

En: ,,Feit is echter dat muziek een positief effect heeft op de verbindingen tussen verschillende hersengebieden. Dat blijkt bijvoorbeeld tijdens stressvolle momenten in de dagelijkse zorg. In de wachtkamer van artsen of bij de eerste hulp en de afdeling intensieve zorg in ziekenhuizen. Daar zie je dat de bloeddruk daalt en de ademhaling verbetert wanneer iemands favoriete muziek te horen is.”