‘Kans op DEMENTIE is deels zelf te verlagen’

MAASTRICHT – De kans op het krijgen van dementie is, in zekere mate, te beïnvloeden. Dat zeggen onderzoekers van het Maastricht Universitair Medisch Centrum. ,,Veel mensen denken nog steeds dat dementie iets is dat je overkomt. Of dat het in de familie zit. Maar zij weten niet dat minder dan 10 procent van de ziektegevallen genetisch bepaald is”, zegt neuropsycholoog en epidemioloog Kay Deckers, die vanuit zijn specialisme werkzaam is in het Alzheimer Centrum Limburg (ACL), dat deel uitmaakt van de Universiteit van Maastricht/MUMC.

Deckers is er, evenals zijn naaste collega’s, van overtuigd dat een tijdige leefstijlcorrectie met gezond eten, frequent bewegen en hersenactief blijven de breingezondheid ten goede komt en de kans op dementie verlaagt. Ook Sebastian Köhler van de Universiteit van Maastricht en het Alzheimercentrum zei eerder: ,,Maar liefst dertig procent van alle dementiegevallen kunnen worden voorkomen door simpelweg voor een gezonde leefstijl te kiezen.” Bovendien zei hij: ,,We moeten niet wachten op het moment dat we wellicht ooit hét middel tegen Alzheimer vinden.”

Onderzoeker Kay Deckers: Weinig mensen weten dat zij preventie van dementie deels zelf in de hand hebben.

Toch weten nog te weinig mensen, aldus Kay Deckers, dat zij preventie van dementie voor een deel zelf in de hand hebben. Uit zijn onderzoek blijkt dat slechts de helft van de Nederlandse bevolking beseft dat men zelf iets kan ondernemen om het risico voor dementie te verlagen. Kay Deckers ontwikkelde een manier waarmee iedereen inzicht kan krijgen in de eigen hersengezondheid. Deze zogenoemde  LIBRA-score (afkorting van LIfestyle for BRAin health) is een kansberekening op basis van 12 beschermingsfactoren en gezondheidsrisico’s voor het brein. In verschillende studies heeft hij aangetoond dat mensen met deze risicofactoren op middelbare leeftijd (tussen 40 en 75 jaar) een grotere kans hebben om op latere leeftijd dementie te ontwikkelen.

Nooit te laat

Volgens Kay Deckers is het ,nooit te laat om je levensstijl positief te beïnvloeden. ,,Met een gezonde leefstijl kun je in het algemeen de kans op dementie met 30 tot 35 procent verlagen. Ik wil vooral op het positieve focussen. Eerst laten zien wat mensen goed doen, en dan laten zien waar ruimte voor verbetering is. Dat ze kleine stapjes in het dagelijks leven kunnen zetten om de hersenen gezond te houden.”

Kay Deckers kreeg afgelopen week een door Alzheimer Nederland in het leven geroepen nieuwe prijs, The Young Outstanding Researcher Award, uitgereikt aan de meest veelbelovende onderzoeker op het gebied van dementie. Het onderzoek van Deckers richt zich op de relatie tussen leefstijlfactoren en de kans op het krijgen van dementie. De jonge wetenschapper ontving een bedrag van €100.000,- voor nieuw of voortgaand onderzoek.

Hersengezondheid

Deckers LIBRA-score is ook al gebruikt voor de ontwikkeling van de MijnBreinCoach, een app. ,,Ook hiermee kun je je eigen hersengezondheid in kaart brengt op basis van de 12 beschermende- en risicofactoren”, legt hij uit. ,,Je kiest zelf met welk thema je aan de slag wilt. Kies je voor gezonde voeding? Dan krijg je elke dag ‘een noot van de dag’; de ene dag is dat een quizvraag over gezonde voeding, de volgende dag een uitdaging. Bijvoorbeeld ‘probeer deze week een dag vis te eten in plaats van vlees’. Op een positieve manier proberen we mensen aan te zetten hun leefstijl te veranderen.”

Een op de vijf mensen krijgt dementie. Bij vrouwen is de kans nog groter: een op de drie vrouwen krijgt tijdens haar leven dementie, zo blijkt uit informatie van Alzheimer Nederland. Hoe ouder, hoe groter de kans op dementie. Boven de 90 jaar heeft maar liefst 40 procent van de mensen een vorm van dementie. Nederland telt op dit moment ruim 280.000 mensen met dementie. Door de vergrijzing en het ouder worden van de bevolking zullen in 2040 ruim een half miljoen mensen lijden aan dementie. Andere risicofactoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van dementie zijn erfelijke factoren en bepaalde leefstijlgewoonten zoals roken.

Er zal straks ook niet één pil komen, denk ik, maar een cocktail van medicatie in combinatie met een gezonde leefstijl

Wereldwijd ontdekken onderzoekers dat de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie, complexer is dan gedacht en dat de ziekte door een combinatie van verschillende factoren wordt veroorzaakt, stelt Deckers. ,,Ik denk dat wij onderzoekers te lang alleen het amyloid-beta eiwit als grote veroorzaker van de ziekte hebben gezien en vooral daarop gefocust waren. We weten nu dat we ook andere wegen moeten inslaan. En die andere wegen hebben we heel lang genegeerd. Er zal straks ook niet één pil komen, denk ik, maar een cocktail van medicatie in combinatie met een gezonde leefstijl die we al vanaf ons 40ste – de leeftijd waarop we de eerste veranderingen in de hersenen waarnemen – moeten gaan innemen.”

Bewuster leven

,,Als je dementie vergelijkt met 20 jaar geleden, dan is het aantal mensen met dementie in absolute aantallen gestegen. Maar relatief gezien worden minder oudere mensen dement”, zei dr. Sebastian Köhler van het Alzheimer Centrum Limburg eerder. ,,Studies van 20 jaar geleden die zijn herhaald – met dezelfde methodologie – laten zien dat er 20 procent minder mensen zijn met dementie. Experts zeggen dat dit komt, doordat de leefstijl is veranderd. Mensen zijn bewuster gaan leven. We hebben in een eigen onderzoek een aantal risicofactoren geïndiceerd, waarvan wij weten dat deze het risico verhogen: bloeddruk, roken, alcohol, stemming, diabetes, lichaamsbeweging, obesitas, cholesterol, hart- en vaatziekte, voeding, nierziekte en mentale stimulatie.”

Wat goed is voor de hersenen, is ook goed voor het hart!

Wat precies gaat Deckers doen met de 100.000 euro van de Young Outstanding Researcher Award? ,,Met dit bedrag wil ik lesmateriaal ontwikkelen rondom de risicovermindering van dementie, waardoor we huisartsen en praktijkondersteuners beter kunnen informeren over hersengezondheid en hoe zij dit bespreekbaar kunnen maken in de praktijk. Persoonlijk denk ik dat er niet heel veel veranderd hoeft te worden in de huisartsenpraktijk, mensen komen er vaak al voor controle van hun cholesterol en bloeddruk. Mensen moeten op zo’n moment geïnformeerd worden dat het niet alleen voor hun hart en vaten beter is om er iets aan te doen, maar ook voor hun hersengezondheid. Ik zeg altijd: wat goed is voor de hersenen, is ook goed voor het hart!”

Door de vergrijzing en het ouder worden van de bevolking zullen in 2040 ruim in Nederland een half miljoen mensen lijden aan dementie. Foto: Sabine van Erp/Pixabay

Dementie op jonge leeftijd: Ook op jongere leeftijd kunnen mensen dementie krijgen. Naar schatting zijn er in Nederland 12.000 mensen met dementie die jonger zijn dan 65 jaar. Deze mensen zijn vaak nog werkzaam en hebben soms nog thuiswonende kinderen. Het stellen van een diagnose kan op deze jongere leeftijd erg lang duren.