Helpt koffiedrinken bij aanleg voor diabetes-2?

Helpt koffie als je aanleg voor diabetes-2 hebt, word je ouder als je thee drinkt?

door Martin Bloem, professor Nutrition, Environment and Public Health Baltimore
en Ivan Wolffers, Emeritus hoogleraar Gezondheidszorg en Cultuur Vrije Universiteit Amsterdam

‘Koffie Hag mag,’ werd ons in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw nog voorgehouden. Het idee was dat de cafeïne in koffie schadelijk was voor mensen die al een hartprobleem hadden. Het drinken van cafeïne bevattende dranken zou het hart van slag brengen en dus konden we beter voor koffie of thee zonder cafeïne kiezen. Het idee van schadelijke koffie trok de thee met zich mee in een golf van wantrouwen, maar aan het begin van deze eeuw kwamen er steeds meer onderzoekresultaten waaruit zou blijken dat het met die schadelijkheid wel mee valt en tegenwoordig is men zelfs van mening dat er een gunstige relatie bestaat tussen het drinken van koffie of thee enerzijds en hart- en bloedvatziekten en diabetes type 2 anderzijds.

Betekent een glaasje wijn tijdens het eten misschien dat mensen meer tijd nemen voor het diner

Om een verband tussen een gewoonte en invloed op de gezondheid aan te tonen moeten grote groepen mensen (met een speciaal oog op zowel mannen als vrouwen en met verschillende etnische achtergrond omdat zij verschillend kunnen reageren) vele jaren gevolgd worden. Niet twee, niet drie, niet vijf, maar liever tien jaar of helemaal geweldig twintig jaar. Zo’n onderzoek kun je niet zo nu maar even opzetten, maar bestaan er misschien groepen bij wie men tientallen jaren geleden begon een aantal gegevens te registreren en te volgen. Groepen bij wie een aantal basisgegevens werd bijgehouden en hun gedrag werd vastgelegd via zelfrapportage en het simpelste was het registreren van woonplaats, hoeveelheid sport, inkomen, opleidingsniveau, werk en eet- en drinkgedrag. Zijn er dan verbanden te zien? Ja, die zijn er en altijd en overal blijkt dat armoede de duidelijkste voorspeller is van slechte gezondheid en een grotere kans om eerder te overlijden.

Verpleegsters

Maar kon men ook specifieker zijn? Bijvoorbeeld: vrouwen die aan het grote ‘American nurses study‘ meededen zouden gemiddeld wat langer leven als ze dagelijks een glaasje wijn drinken. Betekent een glaasje wijn tijdens het eten misschien dat mensen meer tijd nemen voor het diner in plaats van voor de televisie een maaltijd snel weg te werken. Kortom, er moet een hoop extra uitgezocht worden. Voor algemene adviezen of overheidsbewijs is dat meestal onvoldoende.

Maar hoe zit het met die koffie en thee? Uit een grote meta-analyse van dergelijke grote onderzoeken door medewerkers van de Harvard School of Public Health, waarbij de gegevens van in het totaal meer dan 1,283 miljoen mensen werden meegenomen, waarbij goed rekening gehouden was met gender en zo veel mogelijk gecorrigeerd was op bijkomende factoren, bleek dat 47.779 mensen een hartprobleem hadden gekregen. Matig gebruik (3 tot 5 koppen per dag) van koffie hing samen met een kleiner risico op hart- en vaatziekten. Zware koffiegebruikers hadden geen voordelen, zelfs enig nadeel. De grote aantallen en het goed rekening houden met kleine co-factoren werkt in het voordeel van zo’n onderzoek. Zeker als ook andere meta-analyses dat verband aantoont.

Hele volksstammen drinken hun thee met een schepje suiker.

Uit een vergelijkbare meta-analyse van de zelfde onderzoeksgroep uit Harvard bleek dat zowel koffiegebruik met cafeïne als zonder cafeïne samenhing met een beduidend minder grote kans op het krijgen van diabetes type 2. Het verband zat hem dus niet in de cafeïne, maar in iets anders.

Maar hoe bereid je je koffie en hoe gebruik je hem? Er zou verschil zijn tussen gefilterde en gekookte koffie. Dat zou onder andere samen kunnen hangen met het eruit filteren van het cholesterol in de koffie. En hele volksstammen drinken hun thee met een schepje suiker. Hoe verhoudt dat zich weer tot de rest van wat je eet? Valt een klein schepje suiker in de espresso niet weg tegen een koekje bij de thee?

Water

Er is bovendien iets dat je dagelijks moet drinken om je dorst te lessen. Het meest voor de hand liggend is water, maar in de laatste dertig jaar hebben drankjes met suiker en zoetstoffen een belangrijke plaats ingenomen. In een onderzoek naar gebruik van water, koffie, thee of gezoete drankjes bleek dat water, thee zonder suiker, koffie zonder suiker een beter effect op de gezondheid hadden dan de gesuikerde dranken. Zit het effect van koffie en thee in de bestanddelen ervan of zorgt dat ervoor dat mensen minder zoetigheid bij het drinken binnenkrijgen?

Is het wel de moeite waard om naar de verschillende bestanddelen van de voeding te kijken en naar hun gevolgen op celniveau?

Is er dan misschien onderzoek dat kan aantonen dat een gunstig effect samenhangt met een biologisch mechanisme? Zou het samenhangen met de polyfenol in koffie en thee? Er is immers groeiend bewijs voor het gunstige effect van polyfenolen zoals die in wijn, donkere bessen, sommige groene groenten en dus ook koffie en thee zitten? De wetenschap is echter nog niet zo ver om het harde bewijs te leveren tussen de specifieke polyfenolen en gevolgen voor de gezondheid. Ze zouden zich met vrije radicalen verbinden en daardoor schade aan het erfelijk materiaal verkleinen. Maar is het wel de moeite waard om naar de verschillende bestanddelen van de voeding te kijken en naar hun gevolgen op celniveau? Moet er niet gekeken worden naar de totale mix van eetgewoonten en hoeveelheid beweging die je dagelijks hebt?

Puzzels

De wetenschap helpt ons niet echt. Hoewel we zoveel stukjes in handen hebben zijn sommige puzzels gewoon te moeilijk om op te lossen. Wat je wel kunt zeggen is dat je gelukkig geen suffe koffie Hag meer hoeft te drinken om je hart te sparen, dat matig matig koffiegebruik (3 tot 5 koppen, met cafeïne of zonder, gekookt of gefilterd, per dag en bij voorkeur zonder suiker) het risico op het krijgen van diabetes 2 en hart- en bloedvatziekten wat verkleinen. Maar dan bij voorkeur wel in combinatie met een gezonde leefstijl.

Foto: Pixabay/AlexasFotos