Epidemie van ernstige bijziendheid. Oogfonds: ‘Kinderen ga buiten spelen!’

Deskundigen: Slechtziendheid of mogelijk blindheid dreigt voor de volwassene van straks die nu nog kind of tiener is.

UTRECHT – De helft van alle kinderen en jongeren in Nederland, geboren vanaf 2010, dreigt ernstig bijziend te worden. ,,En hierdoor in het latere leven zelfs slechtziend of praktisch blind.” Dat zeggen oogartsen, orthoptisten en epidemiologen.

,,Als we niets doen, zal ernstige bijziendheid ofwel hoge myopie in het jaar 2050 de belangrijkste oorzaak van blindheid en slechtziendheid zijn”, zegt het Oogfonds dat vandaag een nieuwe leefregel introduceert voor kinderen: ’20–20–2’, ofwel:

na 20 minuten dichtbij kijken (na chatten op de mobiele telefoon of de laptop)
een onderbreking van 20 seconden om in de verte te kijken
en minstens 2 uur per dag buiten zijn/spelen.

Het nieuwe leefstijladvies, dat volgens het Oogfonds in feite een standaard-onderdeel zou moeten zijn van de opvoeding, is een van de belangrijkste manieren om bijziendheid en op latere leeftijd ernstiger oogproblemen tegen te gaan. ,,Want zicht dat nu in het ontwikkelingsproces van bijziendheid verloren gaat, kan niet meer worden hersteld”, zegt Roelof Jan Polling, intramuraal orthoptist in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Polling spreekt van een ,,progressieve epidemie van myopie, bijziendheid” die zich met grote snelheid aan het ontwikkelen is.

Kinderen en jongeren komen te weinig buiten omdat ze in de ban zijn van hun mobieltjes, laptops en computers.

Overigens niet alleen in Nederland, maar overal waar kinderen en jongeren te weinig buiten komen en teveel in de ban zijn van hun mobieltjes, laptops en computers. In landen in bijvoorbeeld Zuidoost Azië zijn de oogproblemen immens, zegt Polling. Zijn oproep om die ‘epidemie van bijziende kinderen, jongeren en (jong)volwassenen’ te tackelen, lijkt bijna niet in verhouding tot de ernst van het probleem, waar nu – zoals het Oogfond stelt – deskundigen de noodklok voor luiden. Want Roelof Jan Polling zegt het zo: ,,Kinderen ga buiten spelen!”

Kinderen doen in zijn ogen ,,teveel nabij-werk”. Gebrek aan buitenlicht is de belangrijkste oorzaak van veranderingen in de oogbol, en veel dichtbij kijken in de vroege jeugd draagt bij aan het ontstaan van ernstige bijziendheid. Het kinderoog past zich aan op het vele dichtbij kijken en vergroeit, waardoor veraf kijken lastiger wordt. De oogbol behoort rond te zijn, maar door het vele dichtbij kijken kan de oogbol gaandeweg ovaal van vorm worden en kunnen cellen die licht achter in het oog moeten opvangen beschadigd raken. En er is geen bril of behandeling die myopie kan voorkomen of genezen.

Dopamine

Wat is er dan zo heilzaam aan dat buiten zijn? Afgezien van de frisse neus… Polling: ,,Het gaat om het buitenlicht. Het aantal Lux – dat is een eenheid van lichtsterkte – is buiten vele malen hoger dan binnen. Hoe meer lux hoe meer dopamineontwikkeling in het oog. Dopamine zorgt voor een vertraging van de ovaalgroei van de oogbol en dus is er minder kans op myopie. Na 2 uur buitenlicht per dag zien we in de meeste wetenschappelijke studies al belangwekkende verschillen optreden.” Een van die studies is Generation R. Een langlopende studie dat de gezondheid volgt van 10.000 opgroeiende Rotterdamse kinderen, vanaf het foetale leven tot aan de jonge volwassenheid. Daarin komt ook al de toenemende bijziendheid tot uiting.

Volgens Polling is nu al 40 procent van de twintig-plussers en dertigers (ernstig) bijziend. Bij de veertigers, vijftigers en zestigers is dat een kwart. Voor de hoge leeftijden (70-80 jaar en daarboven) geldt ongeveer 20 procent. ,,Let wel, het gaat hier dus om myopie die in de lente van het leven is begonnen. In de jaren dat het oog zich ontwikkelt, pakweg tussen het vijfde en 15^e levensjaar. Overigens is bijziendheid voor een deel erfelijk.”

Brilsterkte

De groei van het oog vindt dus plaats in de jeugd, maar de échte problemen ontstaan meestal pas op latere leeftijd. Complicaties komen vooral voor bij mensen met hoge bijziendheid (brilsterkte -6 of meer). Het vergroot de kans op ernstige slechtziendheid aan beide ogen. Bij het gros van de patiënten door zogenoemde myopische maculadegeneratie*, maar zij lopen ook meer kans op netvliesloslating* en glaucoom* (zie uitleg beneden).Gebrek aan buitenlicht is de belangrijkste oorzaak van veranderingen in de oogbol, en veel dichtbij kijken in de vroege jeugd draagt bij aan het ontstaan van ernstige bijziendheid. Foto: Oogfonds.nl

Het Oogfonds start vandaag de website Myopie-educatie.nl

Bijziend en maculadegeneratie is een ingrijpende oogziekte waarbij het gezichtsvermogen steeds verder achteruitgaat. Dit komt doordat de kwaliteit van de macula, ook wel gele vlek genoemd, afneemt.ls de oogbol te lang is gegroeid, kan het netvlies dunner worden en de gele vlek (macula) van het netvlies kan weefsel verliezen. Dit wordt de oogziekte myope maculadegeneratie genoemd (niet te verwarren met leeftijdsgebonden maculadegeneratie).

Bijziend en glaucoom
Een andere oogziekte waarop het risico verhoogd wordt door sterke bijziendheid is glaucoom, een ziekte waarbij de zenuwvezels die naar de oogzenuw lopen verloren gaan. Mensen die door glaucoom worden getroffen, merken in eerste instantie niet zo veel, maar houden in de loop der tijd een steeds kleiner blikveld over.

Bijziend en netvliesloslating
Door het (te) lang doorgroeien van de oogbol wordt het netvlies dunner en dit kan problemen geven. Deze laag aan de binnenkant van het oog kan loslaten of scheuren en dit geeft vaak klachten van plotselinge slechtziendheid of het zien van een gordijn aan de randen van het blikveld. Netvliesloslatingen kunnen operatief behandeld worden, mits er snel gehandeld wordt. Dus snelle actie bij deze klachten is cruciaal.

Myopie of bijziendheid is een afwijking van het oog waarbij een min-bril nodig is om scherp te zien. Dit komt doordat de oogbol te lang is. Hierdoor valt het brandpunt van de lichtstralen die het oog in schijnen vóór het netvlies in plaats van erop en dit zorgt voor een onscherp beeld. Een verlengde oogbol, een grotere as-lengte is op zich niet zo’n probleem, zolang deze maar niet te ver doorgroeit. Hoe meer minnen er gecorrigeerd moeten worden, hoe langer het oog is en een heel lange oogbol (>25 millimeter) kan op latere leeftijd problemen geven. Het groeien van de oogbol wordt onder andere versterkt door veel dichtbij kijken en te weinig buitenlicht in de jeugd. Veel dichtbij kijken is sinds de jaren vijftig sterk toegenomen door veel lezen en sinds de jaren negentig nog eens extra door het kijken op schermen (telefoon, tablet, computer- en spelcomputerschermen). Ver weg kijken en veel buitenlicht, ook wanneer het bewolkt is of regent remt de lengte groei van het oog. Buitenlicht zorgt voor het vrijkomen van dopamine in het netvlies. Dopamine blokkeert het verlengen van de oogbol. Door veel buiten te zijn kun je hoge bijziendheid, -6 of meer voorkomen.Orthoptist Roelof Jan Polling (Erasmus MC). Foto: YouTube