Een druppeltje bloed ‘leest’ de hersenschade

Hoe eerder je behandelt, hoe groter de kans op goed herstel. Er sterven zo’n 2 miljoen hersencellen per minuut na een beroerte, dat is onherstelbaar.

DEN HAAG/LEIDEN – Eén druppel bloed om te bepalen of iemand is getroffen door een herseninfarct of een hersenbloeding. Dat is waar onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) naartoe werken: een betere, ook snellere diagnose van beroerten. Zodra de coronacrisis het toelaat hervatten zij een studie waarbij bloed wordt afgenomen bij patiënten die op de spoedeisende hulp (SEH) komen met een verdenking van een beroerte.

Verzamelnaam

,,Beroerte is eigenlijk een verzamelnaam”, legt vasculair neuroloog prof. Dr. Marieke Wermer van het LUMC uit, waarmee ze elke verwarring daarover wegneemt: ,,Hiermee worden álle aandoeningen van de bloedvaten in de hersenen bedoeld.” In 80 procent van de gevallen gaat het om een herseninfarct, de rest is een hersenbloeding. ,,Bij een herseninfarct raakt een bloedvat in de hersenen verstopt door een bloedpropje. Een deel van de hersenen krijgt dan geen zuurstof. Tijdens een hersenbloeding knapt er een bloedvat. Hierdoor treedt het bloed buiten de vaten. Een scheve mond, verwarde spraak of een lamme arm zijn symptomen van zowel een infarct als bloeding. Deze twee typen ‘beroerten’ zijn dus klinisch moeilijk te onderscheiden.” Maar hoe het ook: het blijft een blikseminslag in het brein.

Samen met postdoc onderzoeker Leontien van der Bent en haar collega’s zijn de Leidse vorsers via de bloedafnames op de SEH op zoek naar zogeheten RNA-biomarkers. Dat zijn stoffen of ‘sporen’ (indicatoren heet dat in het jargon) die in verschillende hoeveelheden voorkomen in het bloed van patiënten. ,,RNA’s (ribonucleïnezuren) zitten in de cellen en bevatten het recept voor het maken van eiwitten.”

Ooit, misschien straks, zal niet langer een kostbare CT-scanner moeten worden ingezet om te bepalen of iemand een infarct of bloeding heeft. Het verschil moet dan uit één enkel bloeddruppeltje kunnen blijken. Leontien van der Bent: ,,Als we de RNA-biomarkers die staan voor de verschillen tussen infarct en bloeding hebben gevonden is het belangrijk dat we deze biologische stoffen verder gaan testen in een grote groep patiënten.”

Time is brain

,,Het is erg belangrijk om snel het type beroerte vast te stellen”, stelt Marieke Wermer. ,,Een infarct wordt behandeld met medicijnen die de prop oplossen. Maar als deze bij een bloeding worden toegediend, maakt dat de bloeding alleen maar erger.” Daarnaast is het zaak zo snel mogelijk te handelen na een beroerte. Van der Bent: ,,Time is brain. Hoe eerder je behandelt, hoe groter de kans op goed herstel. Er sterven zo’n 2 miljoen hersencellen per minuut na een beroerte, dat is onherstelbaar.”

• In Nederland leven bijna 360.000 mensen met de gevolgen van een hersenbloeding of herseninfarct.
• In 2018 stierven ongeveer 9.200 mensen aan een beroerte, zo’n 25 mensen per dag.
• Mannen zijn gemiddeld 79 jaar als ze overlijden aan een beroerte, vrouwen 84 jaar.
• Zo’n 2 op de 3 patiënten kunnen 3 maanden na hun ziekenhuisopname voor beroerte weer zelfstandig leven. Bron: Hartstichting

Beroertepatiënt Danny: ‘De oude zal ik helaas nooit meer worden’.

Danny stond energiek en positief in het leven. Tot hij een paar jaar geleden een beroerte kreeg, zomaar op vakantie in het zwembad. Sindsdien is hij een andere man en voert hij elke dag een gevecht met zichzelf. Hij is overgevoelig voor prikkels en vaak somber. Licht, geluiden, geuren, alles is hem teveel.

,,Alles wat eerst zo vanzelfsprekend was, is dat nu niet meer. Het leven van ons gezin staat sinds mijn beroerte volledig op z’n kop. We hebben een fantastische zoon van 12 jaar, Owen. En ik heb een geweldige vrouw, Brigitte. Het hele gezin lijdt onder deze situatie, ik ben niet de enige. Dat vind ik verschrikkelijk.”

Danny kan zich nog heel precies het moment herinneren dat het gebeurde: ,,Op vakantie in het zwembad. Ineens voelde ik iets in m’n nek. ‘Spiertje verrekt’, dacht ik. Ik het zwembad uit, toen zag ineens alles vier keer dubbel. Een zonnesteek kon het niet zijn, want de zon scheen die dag niet. Maar ik voelde me met de minuut beroerder. Dus de naam beroerte klopt in die zin heel goed.”

Het grootste probleem is prikkelgevoeligheid, dingen vergeten en energieverlies. Mijn hersenen filteren niet meer, zodat al het geluid, geur en licht heel hard binnenkomt.”

,,Werken gaat niet meer. Vijf maanden heb ik gerevalideerd, opnieuw leren lopen en ook mijn balans is weer terug, maar er is ook veel kapot. Het grootste probleem is prikkelgevoeligheid, dingen vergeten en energieverlies. Mijn hersenen filteren niet meer, zodat al het geluid, geur en licht heel hard binnenkomt. Ik kan eigenlijk niet naar buiten zonder een zonnebril op en oordoppen in.

Als ik naast het voetbalveld sta bij mijn zoon, zie ik het buitenspel niet, dat gaat te snel. Concentratie is heel lastig. Niets gaat automatisch, over alles moet ik nadenken. En de hele dag mijn energie verdelen. Ik sta ’s ochtends om kwart over zeven voor Owen op. Brigitte is dan al naar haar werk. En als Owen dan om acht uur de deur uit is, ga ik weer terug naar bed. Gewone dingen zoals boodschappen doen kosten me heel veel moeite. Spontaan naar een feestje gaan betekent dat ik erna 2 dagen knock-out ben. Dan komt de man met de zogenaamde hamer en die gaat heel langzaam weer weg. De oude Danny zal ik helaas nooit meer worden…” Bron: Hersenstichting

Signalen van een beroerte

Het is van groot belang dat mensen snel gezien worden door een arts als zij klachten hebben die kunnen wijzen op een beroerte, zoals problemen met de spraak, krachtsverlies in een arm of been, een scheve mond, hevige duizeligheid, evenwichtsstoornissen, dubbelzien of blindheid aan één oog, of plotselinge hevige hoofdpijn.

Volgens de Hersenstichting in Den Haag zal het aantal Nederlanders dat een beroerte krijgt zal tot 2040 explosief stijgen (ten opzichte van 2015). Dat geldt evenzeer voor het aantal mensen dat aan dementie of lijdt de ziekte van Parkinson. Een op de vier mensen heeft een hersenaandoening. Hersenaandoeningen zijn helaas hard op weg de grootste ziekte van Nederland te worden, stelt de Hersenstichting. ,,Dit moet stoppen. Want een hersenaandoening zet je leven op z’n kop. En vroeg of laat raakt het ons allemaal. Daarom zet de stichting alles op alles voor gezonde hersenen voor iedereen. Nu en in de toekomst. We zetten niet in op één aandoening, maar investeren breed in baanbrekende oplossingen die hersenaandoeningen helpen voorkomen, afremmen, of genezen. Om dit te bereiken laten we onderzoek doen, geven we voorlichting en zetten we ons in voor betere patiëntenzorg.”