Derde patiënt ter wereld volledig bevrijd van HIV!

Microbioloog-viroloog Annemarie Wensing (UMC Utrecht): Het lijkt er op dat het afweersysteem het virus als het ware ‘vergeet’.

UTRECHT/DÜSSELDORF – Opnieuw is een patiënt met het hiv-virus genezen na een stamceltransplantatie. De 53-jarige man uit Düsseldorf kreeg de stamcellen vanwege een behandeling tegen een vorm van leukemie (kanker van de witte bloedcellen). De cellen die gebruikt zijn voor deze transplantatie zorgen er nu voor dat deze patiënt al een groot aantal jaren vrij is van hiv.

Dat dit al die tijd nog niet bekend werd gemaakt, heeft te maken met de wetenschappelijke voorzichtigheid vanwege de kans op mogelijke terugkeer van het virus.

De HIV-infectie, die tot de uiteindelijk dodelijke ziekte aids had kunnen leiden, verdween evenwel voorgoed nadat de patiënt – 10 jaar geleden! – de stamceltransplantatie had ontvangen. Bij zo’n transplantatie wordt het afweersysteem als het ware gereset met behulp van stamcellen van een donor. Deze ‘Düsseldorf patiënt’, die onder behandeling is bij het Universiteitsziekenhuis van Düsseldorf, is nu de derde patiënt ter wereld die volledig is genezen van het humaan immuundeficiency virus HIV. Eerder overkwam dit herstel twee patiënten uit respectievelijk Londen en Berlijn. Zij staan wetenschappelijk te boek als de London-patiënt en de Berlin-patiënt.

In goede gezondheid

Ruim vier jaar geleden werd gestopt met de hiv-therapie van de Dusseldorf-patiënt. Sindsdien heeft een internationaal team van onderzoekers zijn gezondheidssituatie nauwgezet geobserveerd en gevolgd. Nu pas kan met zekerheid worden gesteld dat de betreffende patiënt in goede gezondheid verkeert.

Verhaal leest door onder foto

Arts-microbioloog en viroloog dr. Annemarie Wensing. Foto: Erik van ’t Wout/UMC Utrecht

De patiënt maakt deel uit van het door het UMC Utrecht gecoördineerde Europese IciStem-onderzoeksprogramma. Hij was daarin opgenomen omdat hij met een acute ernstige hematologische ziekte was gediagnosticeerd, te weten leukemie, die zich naast de hiv-infectie had ontwikkeld.

Vier jaar observatie

Na, sindsdien, vier jaar grondige observatie heeft een internationaal team van onderzoekers kunnen vaststellen dat zij opnieuw een patiënt met HIV hebben kunnen genezen. In een publicatie in het medisch wetenschappelijke vakblad Nature Medicine presenteert het medische team vandaag de weg naar genezing van deze patiënt.

Arts-microbioloog en viroloog dr. Annemarie Wensing (UMC Utrecht), coördinator van het IciStem-project en een van de hoofdonderzoekers die ook bij de eerdere twee genezen patiënten betrokken was, zegt: “Door dit onderzoek, dat ondersteund wordt door het Aidsfonds, kunnen we nu bevestigen dat het in principe mogelijk is de replicatie van HIV duurzaam te voorkomen. Ondanks dat er flarden van HIV in bloed en weefsels zijn aangetroffen, is er vier jaar na staken van de HIV-therapie geen virale rebound. Het lijkt er op dat het afweersysteem het virus als het ware ‘vergeet’. De herprogrammering van het afweersysteem (door de CCR5-receptor uit te schakelen) is wederom succesvol gebleken. Het is belangrijk dat er nu fondsen vrijkomen om dit naar een meer algemeen toepasbare behandeling te kunnen omzetten.”

CCR5-receptor

Eerder legde Annemarie Wensing uit (in een artikel van UMC-Utrecht) wat de rol is van deze specifieke CCR5-receptor die nu zo cruciaal is gebleken: “Er mist een bepaald poortje op de cellen. Hiv gebruikt dat poortje om naar binnen te gaan. Dit poortje heet de CCR5-receptor.  Deze receptor heeft het virus nodig om afweercellen te infecteren. Door de stamceltransplantatie ontbreekt de receptor op de nieuwe afweercellen, waardoor hiv geen kans meer heeft. ”