De liefde bedrijven? Er zijn meekijkers…

Een hele verzameling aan micro-organismen zit op de eerste rij terwijl u de liefde bedrijft.

AMSTERDAM – Het succes van de voortplanting van de mens blijkt een wonderlijk gezelschapsspel. Het is niet alleen het liefdespaar dat de sfeer ervan bepaalt, het hangt mede af van wie er verder bij zijn.

Want geloof het of niet: we zijn niet alleen op de plaats waar het vuur van de liefde tot hartstocht oplaait. U hoopt van wel? Is niet zo. Er zijn talloze toeschouwers, meekijkers of gluurders wellicht, die ons omringen… Een hele verzameling aan micro-organismen zit namelijk op de eerste rij. Dat blijkt uit onderzoek door Melissah Rowe van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen deze week in het tijdschrift Trends in Ecology & Evolution.

Voortplantingsorganen

,,Dat er bacteriën leven op onze huid en in onze darmen, weten de meeste mensen wel. En ook hoe die ons leven kunnen beïnvloeden,” zegt onderzoeker dr. Melissah Rowe van het NIOO. ,,Maar, verrassing: dit geldt ook voor onze voortplantingsorganen!”

In, op en rondom onze ei- en zaadcellen blijkt een hele gemeenschap van allerlei micro-organismen te leven. Bacteriën, schimmels of virussen – zowel goede als slechterikken -, maar in ieder geval met veel meer invloed op onze gezondheid en vruchtbaarheid dan gedacht. En dat geldt evenzeer voor (andere) ‘dieren’ dan wij zijn.

Botsende belangen

Nee, deze berichtgeving over intiem en micro-klein gaat niet alleen maar over seksueel overdraagbare ziekten. ,,Het kan op zoveel manieren invloed hebben op seks, voortplanting en de evolutie van soorten,” zegt Rowe. Partnerkeus, gezondheid, voortplantingssucces en (onbegrepen) onvruchtbaarheid, botsende belangen tussen de geslachten en zelfs het ontstaan van nieuwe diersoorten. ,,En toch is dat bijna niet onderzocht tot nu toe.”

Wat is de invloed van het zogenoemde ‘microbioom’ op de voortplanting?

De ecologie en evolutie van voortplanting bij dieren en met name vogels, dat is haar onderzoeksveld. Sinds kort werkt Rowe bij de afdeling Dierecologie van het NIOO. Ze vraagt zich onder andere af wat de invloed van het zogenaamde microbioom – de aanwezige micro-organismen – op de voortplanting is. Samen met collega’s uit Oslo, Oxford en Exeter stelde ze een overzicht samen van de beschikbare wetenschappelijke aanwijzingen.

Bacterie als jury

Een paar voorbeelden. Mannen met grote hoeveelheden van bepaalde bacteriën in hun zaadmonster zijn vaker onvruchtbaar. Bedwants-vrouwtjes schroeven hun afweer op voorafgaand aan een paring – hun mannetjes doorboren daarbij namelijk hun achterlijf en een infectie afkomstig van een mannetje kan dodelijk zijn.

Bij wilde eenden tenslotte produceren mannetjes met kleurigere snavels zaad dat beter in staat is om ongewenste bacteriën te doden. Dit kan de keus van vrouwtjes voor een (veilige) partner beïnvloeden. Melissah Rowe: ,,Ik denk dat zoiets een belangrijke evolutionaire kracht kan zijn.” Natuurlijke selectie dus: met bacteriën en andere micro-organismen als de ‘jury’, of de ‘beul’.

Omdat het onderzoeksveld zo nieuw en onontgonnen is, zijn er nog heel veel vragen te beantwoorden. Komen de (on)gunstige effecten door sommige soorten, of gaat het om de samenstelling van de hele microbiële gemeenschap? Evolueert het bij vrouwtjes anders dan bij mannetjes? Maakt het uit voor het succes bij het uitzetten van gefokte bedreigde dieren? En zelfs bij de voortplanting van planten speelt het. ,,Op een stuifmeelkorrel leven namelijk ook bacteriën.”