Nieuwe poging om ALZHEIMER-eiwitten op te ruimen

ZURICH – Farmaciereus Roche lijkt vooralsnog terug op het spoor van de ziekte van Alzheimer. Het bedrijf zoekt naarstig naar nieuwe wegen om eiwit-ophopingen in de hersenen, die als oorzaak (of een van de oorzaken) van het ontstaan van Alzheimer worden beschouwd, te kunnen opruimen.

Roche zegt nu nieuw onderzoek te zijn gestart om deze schadelijke eiwitconcentraties – zogenoemde ‘amyloïde plaques’ – via de algemene bloedbaan van het lichaam te kunnen benaderen en verwijderen.

Uiteindelijk is het streven om eiwitoplossende medicijnen te ontwikkelen, die de hersenen kunnen bereiken om daar plaques op te ruimen. Dat is bepaald niet eenvoudig: het vergt al heel lang uiterste creativiteit van onderzoekers wereldwijd, en het heeft tot veel mislukkingen geleid. Veel middelen die uitgaan van het verwijderen van deze eiwitplaques uit de hersenen van Alzheimerpatiënten – om de ziekte te vertragen of te stoppen – zijn mislukt.

Amyloïde plaques worden gevormd door een voor Alzheimer kenmerkend eiwit, dat neerslaat in de hersenen: het nestelt zich tussen de hersencellen of kruipt ín de wand van de hersenbloedvaten. Daarmee vormt het een giftig element dat omliggende hersencellen doet afsterven, waardoor de onderlinge communicatie tussen zenuwcellen progressief wordt beschadigd. Dit proces wordt door veel onderzoekers ter wereld gezien als de oorzaak van Alzheimer; het tast het denken en het geheugen aan.

Hét grote probleem bij het aanpakken van de genoemde eiwitneerslag in het brein is, dat deze schadelijke vervuiling niet makkelijk kan worden ‘afgevoerd’ naar de bloedbaan van het lichaam. In zekere zin is er géén ‘open verbinding’ tussen hoofd en lijf. Daartussenin ligt als een onneembare wal: de bloed-hersenbarrière, het eigen beveiligingssysteem van het brein.

Dat beveiligingssysteem is een netwerk van bloedvaten die weliswaar belangrijke, zelfs essentiële voedingsstoffen tot de hersenen doorlaten, maar andere stoffen botweg tegenhoudt. Helaas staat die beveiliging zo rigide afgesteld dat het álles de doorgang ontzegt – niet alleen schadelijke stoffen maar dikwijls ook levensreddende medicijnen, die beschadigde of zieke hersenen zouden kunnen repareren.

De ontgoocheling was groot bij patiënten na eerder stilleggen van onderzoek

Veel onderzoek Alzheimer-onderzoek is daarop al stukgelopen. Ook onderzoek door het Zwitserse Roche. Begin dit jaar nog trok het concern zich voor een belangrijk deel uit het Alzheimer-onderzoek terug door twee vergevorderde patiëntenstudies (Cread I -en II), stil te leggen. De ontgoocheling bij patiënten en ook het bedrijf zelf was groot.

Roche zegt nu een ‘hersenshuttle’ uit te testen die een gemakkelijker verbinding kan onderhouden tussen het brein en de rest van het lichaam. Het is bedoeld als transportmiddel om anti-eiwitmiddelen via de bloedbaan het hersengebied binnen te brengen. Azad Bonni, een van de richtinggevende onderzoekers van het bedrijf, zei maandag (tegen investeerders en analisten) dat Roche gestart is met een fase-1 studie naar het kunnen ‘slechten’ van die tot nu onneembare vesting die het brein eigenlijk is. De moleculaire structuur van die te ontwikkelen ‘oplosmiddelen’ is een ander groot probleem om de bloed-hersenbarrière te kunnen nemen.

Eerdere pogingen met de hersenshuttle mislukten. En als het nu wel zou lukken, dan duurt het nog zeker 10 tot 15 jaar voordat de patiënt er iets aan heeft.

Zo’n 50 miljoen mensen wereldwijd leven met een vorm dementie, er zijn ongeveer 10 miljoen nieuwe gevallen per jaar. Alzheimer komt daarvan het meeste voor. Circa 280.000 mensen lijden in Nederland aan vormen van dementie, in 2030 gaat het om 400.000 patiënten, een half miljoen in 2040.

Bij sommige Alzheimerpatiënten verloopt de achteruitgang snel. Anderen kunnen nog jarenlang een redelijk gewoon leven leiden. Foto: PIXABAY