‘Borstkanker soms gemist in dicht weefsel’

UTRECHT – Vrouwen met dicht borstweefsel hebben relatief meer kans dat bij hen een eventueel kankerproces wordt gemist tijdens het landelijk bevolkingsonderzoek naar borstkanker.

Dat zegt epidemioloog prof. Dr. Carla van Gils van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, in een publicatie van het UMC. Al ruim 20 jaar doet zij onderzoek naar de dichtheid van borstweefsel en het risico daardoor op borstkanker.

Het bevolkingsonderzoek roept vrouwen van 50 tot 76 jaar in Nederland eens per twee jaar op om een mammogram te laten maken – een foto van de borst(en). Veel borstkankers worden met deze techniek opgespoord, maar helaas niet alle, stelt Van Gils, die hoogleraar is in de epidemiologie van kanker. ,,Ondanks deze screening gaan er nog altijd mensen dood aan borstkanker…”

Op het röntgenbeeld  zijn vet, klierweefsel en bindweefsel zichtbaar, soms ook afwijkingen daarin. Ongeveer 40 procent van deze vrouwen heeft dicht borstweefsel, van wie acht procent zeer dicht borstweefsel, zegt professor Van Gils. ,,We weten dat dat een groter risico op borstkanker geeft.”

Want: ,,Hoe dichter het borstweefsel, hoe witter het beeld op de röntgenfoto oplicht. Doordat kanker ook wit oplicht, is het bij deze groep vrouwen moeilijker te ontdekken.” En: ,,Twintig jaar geleden wisten we al dat de huidige screening bij vrouwen met dicht borstweefsel minder gevoelig was, maar er is nog steeds geen oplossing voor… Ik dacht: als er een risicofactor voor borstkanker is waar we iets mee moeten doen, dan is het deze.”

Eerder zei Van Gils in een publicatie van KWF Kankerbestrijding: ,,Het enige criterium om vrouwen op te roepen voor een mammografie is hun leeftijd. Maar misschien zijn er groepen die je intensiever moet screenen dan nu gebeurt.”

Deskundigen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hebben er nooit enige twijfel over laten bestaan dat de tweejaarlijkse screening geen volledige zekerheid geeft. ,,Op de röntgenfoto’s worden niet alle afwijkingen gevonden”, stelt RIVM. ,,Zeven tot acht van de tien gevallen van borstkanker worden gevonden, twee van de drie dus niet.” Bovendien is het bevolkingsonderzoek een duidelijke momentopname. Tussen twee onderzoeken in kan alsnog borstkanker ontstaan. Bij ongeveer twee per duizend gescreende vrouwen wordt in de twee jaar tussen de bevolkingsonderzoeken tóch borstkanker geconstateerd.

Van Gils: ,,Ze voelen een knobbeltje of hebben pijn aan de borst. Deze kankers zijn dus niet gezien met de tweejaarlijkse screening. We noemen dit ‘intervalkankers’. Het is niet per se zo dat ze over het hoofd gezien worden trouwens, soms ontstaan ze gewoon heel snel.”

Sinds 2012 doet Carla van Gils, samen met een team van onder meer radiologen en epidemiologen, onderzoek naar aanvullende screening bij vrouwen met dicht borstweefsel. De studie heeft de naam ‘Dense’ gekregen (naar het Engelse woord dat ‘dichtheid’ betekent). ,,Wij bieden een geselecteerde groep vrouwen met zeer dicht borstweefsel naast de mammografie een MRI-scan aan. Er doen in totaal 4800 vrouwen mee en naast de screeningsorganisaties zijn er acht ziekenhuizen bij betrokken. We vergelijken de resultaten van de onderzoeksgroep met vrouwen die meedoen aan het reguliere bevolkingsonderzoek.” De Dense-studie wordt medegefinancierd door ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie.

Vroege opsporing en betere behandeling redden elk jaar de levens van ruim 1500 vrouwen

Door vroege opsporing via het bevolkingsonderzoek worden in Nederland de levens van zo’n 850 vrouwen gered. Daarnaast zorgen steeds betere behandelmethoden nog eens voor ongeveer 700 minder sterfgevallen per jaar. Van iedere duizend vrouwen van vijftig jaar overlijden er 40 in de loop van hun leven aan borstkanker. Door regelmatige deelname aan het bevolkingsonderzoek wordt de kans op overlijden aan borstkanker gehalveerd.

,,Ondanks wat we allemaal al kunnen, gaan er nog steeds mensen aan dood”, zegt mevrouw Van Gils. ,,Dat is een belangrijke drijfveer van mij om er onderzoek naar te doen. Ik wil een volgende stap maken. Niet alleen het opsporen van risicofactoren voor borstkanker, maar ook nadenken over hoe we hier in de praktijk iets mee kunnen doen.”

Aan de screening voor borstkanker is volgens Van Gils nog heel wat te verbeteren. ,,Het is pas perfect als de screening betrouwbaar is, geen of nauwelijks bijeffecten heeft en kosteneffectief is. Daarnaast is het belangrijk om discussie te voeren over de voor- en nadelen. Hoe gewenst is deze extra screening? We moeten goede informatie geven over het nut, maar ook over de bijeffecten. Om screening-op-maat te kunnen invoeren, is het belangrijk dat we voor een vrouw het risico op borstkanker kunnen schatten. We kunnen nu wel groepen met een hoger risico aanwijzen op basis van leeftijd, erfelijkheid en borstdensiteit. Maar ook dat gaat nog niet perfect.”

Bron: De tekst van dit artikel is deels gebaseerd op een publicatie van Milou Oomens/UMC Utrecht

Enige cijfers over borstkanker in Nederland:

• Borstkanker is de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen. 26,6% van alle kankerdiagnoses bij vrouwen is borstkanker. 
• Het aantal borstkanker diagnoses zal de komende jaren stijgen, naar schatting tot ruim
  20.000 in 2020.
• In Nederland zijn er meer dan 230.000 mensen die borstkanker hebben/hebben gehad.
• 20% van de borstkankerpatiënten is jonger dan 50 jaar.
• 80% is 50 jaar of ouder.
• 30% van de patiënten is 70 jaar of ouder.
• 88% van de vrouwelijke patiënten is 5 jaar na de diagnose nog in leven.
• Na 10 jaar is 79% van de vrouwelijke patiënten nog in leven.
• De overlevingskans van borstkanker is de afgelopen jaren gestegen met 1% per jaar.
• Er overlijden jaarlijks ruim 3.000 mensen aan de gevolgen van borstkanker.
• Dagelijks sterven er ongeveer 9 mensen aan de gevolgen van borstkanker.
• Bij 20% van alle borstkankerpatiënten komt borstkanker in de familie voor.
• Bij 5 tot 10% van de borstkankerpatiënten is er sprake van erfelijke aanleg voor borstkanker.
• Bron:  Nederlandse Kankerregistratie, beheerd door IKNL 2019, www.cijfersoverkanker.nl  en Pink Ribbon.