Blinde Bernardeta (58) zag na 16 jaar weer strepen en stippen…

Voormalige lerares natuurkunde deed mee met experiment om situatie van blinden op termijn te helpen verbeteren

ELCHE (Alicante, Spanje) – Bernardeta Gómez, een 58-jarige blinde Spaanse vrouw, heeft voor het eerst in zestien jaar weer eenvoudige vormen kunnen onderscheiden in de totale duisternis die zij al die jaren kende door een oogziekte. Dit alles dankzij een hersenimplantaat, ontwikkeld door Spaanse, Nederlandse en Amerikaanse wetenschappers.

Het ineens weer kunnen waarnemen van een heldere witte stip én een centimeters brede zwarte streep op een wit vel karton, vlak voor haar, waren voor Bernardeta een regelrecht wonder. Iets dat zij niet meer voor mogelijk had gehouden.

Neuropathie

Amper zei ze te kunnen geloven wat zij ‘zag’, althans waarnam, sinds de zenuwbundels die haar ogen met de hersenen verbinden op haar 42^ste waren vernietigd door een optische neuropathie. Daardoor werd zij in zeer korte tijd blind en kon ook geen licht meer waarnemen. Haar blindheid betekende acuut het einde van haar werk als lerares natuurkunde. De oogziekte bracht haar werkeloosheid en eenzaamheid.

,,Dáár…”, reageerde Bernardeta, toen de breinprothese voor de eerste keer werd ingeschakeld en tot haar verbijstering bleek te werken. De Spaanse vrouw kreeg al in februari vorig jaar deze hersenprothese tijdelijk geïmplanteerd door een Spaanse neurochirurg, maar onlangs werden de wetenschappelijke resultaten van het experiment gepubliceerd in het vaktijdschrift The Journal of Clinical Investigation – https://www.jci.org/articles/view/151331  

Achterhoofd

Het implantaat, waaraan de komende jaren voortdurend verbeteringen zullen worden aangebracht, bestond bij implantatie nog uit een kleine 100 elektroden (96). Dat zullen er snel meer worden, is de verwachting van betrokken experts. Het werd geplaatst in het achterhoofd, in de zogenoemde visuele cortex (het zien-centrum) in de hersenschors van de vrouw. Het team wetenschappers werd gevormd door de Universiteit Miguel Hernández (Spanje), het Nederlands Herseninstituut in Amsterdam en het John A. Moran Eye Center van de Universiteit van Utah (VS).Dr. Pieter Roelfsema (Nederlands Herseninstituut, Amsterdam)

Pieter Roelfsema, projectleider en directeur van het Nederlands Herseninstituut, dat bij de ontwikkeling betrokken is, legt uit dat op deze manier zenuwcellen die zich dicht bij de elektroden bevinden konden worden gemeten maar ook elektrisch worden gestimuleerd.

Sprong voorwaarts

Bernardeta Gómez droeg een speciale bril die was uitgerust met een camera. De visuele gegevens die door de camera werden verzameld, werden vervolgens door speciale software gecodeerd en doorgestuurd naar de elektroden in de hersenen. De elektroden stimuleerden vervolgens de omringende zenuwcellen om witte lichtpunten te produceren die bekend staan als ‘fosfenen’ om daarmee een afbeelding te creëren. De resultaten betekenen volgens Roelfsema ‘een sprong voorwaarts’ voor wetenschappers die een visuele hersenprothese willen maken om de onafhankelijkheid van blinden te vergroten.

Alhoewel, de Spaanse zal zich wellicht enigszins als een ‘Cyborg’ gevoeld hebben. Immers, het implantaat in haar achterhoofd was gekoppeld aan een kabel die naar het plafond van de onderzoekruimte liep en aansloot op een computersysteem. Vier dagen per week, gedurende een half jaar, zat mevrouw Gómez daaraan vast in het kader van de studie, waaraan ze graag wilde meewerken om de situatie van blinden op termijn te helpen verbeteren. Uiteindelijk werd het implantaat na de klinische studie van een half jaar weer verwijderd. Ze had geen complicaties van de operatie, stelden de onderzoekers na afloop vast, Ook signaleerden zij dat het implantaat de hersenfunctie niet had geschaad of negatief beïnvloed.

Eenvoudige letters

Het implantaat heeft haar in staat gesteld weer de ervaring van het zien te kunnen beleven. Bernardeta Gómez nam niet alleen dikke lijnen en stippen waar, maar ook plafondlampen van het onderzoekinstituut in Spanje, andere vormen en eenvoudige letters. Dat alles door middel van elektrische hersenstimulatie.

,,Deze resultaten zijn veel belovend omdat ze zowel veiligheid als werkzaamheid aantonen”, reageerde biomedisch ingenieur prof. Eduardo Fernández van de Universiteit Miguel Hernández in een gezamenlijk mediabericht van de drie universiteiten. ,,Ze zouden kunnen helpen om een lang gekoesterde droom van veel wetenschappers te verwezenlijken, namelijk het rechtstreeks overbrengen van informatie van de buitenwereld naar de visuele cortex van blinde personen, waardoor een rudimentaire vorm van zicht wordt hersteld.” Fernández voegde er aan toe: ,,Hoewel deze voorlopige resultaten zeer bemoedigend zijn, moeten we ons ervan bewust zijn dat er nog een aantal belangrijke onbeantwoorde vragen is en dat nog veel problemen moeten worden opgelost voordat een visuele prothese een klinische therapie blijkt te zijn.”

Campagne ‘BringINsight’

• Het Nederlands Herseninstituut is de campagne BringINsight gestart. Met een hersenimplantaat dat de onderzoekers aan het ontwikkelen zijn, kan mogelijk het zicht worden teruggegeven aan iemand die blind is. Kunt u zich voorstellen hoe het is om blind te zijn? Of heeft u zelf een visuele beperking? In de game The Blind Experience vaart u letterlijk blind op uw gehoor. Zo maakt u mee wat ruim 70.000 blinden in Nederland dagelijks ervaren. Het doel is te navigeren door een virtuele stad, op zoek naar het laboratorium van professor Pieter Roelfsema. Gaat het u lukken? Speel mee via https://theblindexperience.org/nl/

Lees ook het verhaal op Meerovermedisch.nl van de blinde Nederlander Jeroen Perk: https://www.meerovermedisch.nl/article/voor-blinde-jeroen-werd-het-opnieuw-nacht/

Beeld: Pete Linforth/PIXABAY