Bijna 4400 ouderen maakten dodelijke val

AMSTERDAM – In Nederland sterven elk jaar bijna 4400 ouderen door een valongeluk, dat is 12 sterfgevallen per dag. Jaarlijks komen circa 108.000 65-plussers zodanig ongelukkig ten val, dat medische behandeling nodig is op afdelingen voor spoedeisend hulp (SEH).

Dat blijkt uit cijfers van zowel VeiligheidNL als onderzoek door het Amsterdam UMC. Volgens prof. Dr. Nathalie van der Velde, de nieuw benoemde hoogleraar ouderengeneeskunde, in het bijzonder de valpreventie, ligt het dagelijks aantal sterfgevallen onder senioren door een val 6,5 keer hoger dan het aantal verkeersslachtoffers. Van der Velde is verbonden aan de afdeling interne geneeskunde van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam.

Van alle ouderen van 65 jaar en ouder valt ongeveer 34 procent minimaal één keer, en 71 procent heeft zich na de val medisch laten behandelen, overziet VeiligheidNL in het rapport  ‘Privé-valongevallen bij ouderen’. ,,Van deze groep heeft ongeveer één derde zich laten behandelen in het ziekenhuis en iets meer dan één derde bij huisarts of huisartsenpost.”

Prof. dr Nathalie van der Velde: Vallen is dikwijls een signaal dat er meer aan de hand is…

Vallen is dikwijls een signaal dat er meer aan de hand is, stelt professor Van der Velde, die afgelopen vrijdag haar aanvaardingsrede van het hoogleraarschap uitsprak in de Lutherse Kerk te Amsterdam. ,,Het kan een teken zijn voor een niet-herkende medicatiebijwerking of een onderliggende ziekte.”

In het bijzonder dát gegeven wordt nogal eens over het hoofd gezien als oorzaak van valpartijen. ,,Vooral kwetsbare ouderen presenteren zich bij een acute ziekte met vage klachten, zoals vallen. Wanneer artsen, ouderen en hun mantelzorgers zich daarvan bewust zijn, kan tijdig onderzoek en behandeling worden ingezet. Dit ontlast uiteindelijk de spoedeisende hulp-afdelingen, doordat onnodige valongevallen hiermee deels voorkomen worden.”

Tot die onderliggende, sluimerende ziekteprocessen die mensen letterlijk uit balans kunnen brengen, behoren onder meer hart- en vaatziekten, die vaak langdurig onopgemerkt blijven, maar ook simpelweg een blaasontsteking. Meer dan dertig risicofactoren kunnen tot een val leiden, variërend van mobiliteitsproblemen, een acute of chronische ziekte tot omgevingsfactoren die bijvoorbeeld desoriëntatie in de hand kunnen werken.

Recent toonde Van der Velde in onderzoek aan dat vallen veelvuldig in verband staat met hart- en vaataandoeningen zoals hartritmestoornissen, problemen met hartkleppen of een slechte pompfunctie van het hart. Vervolgonderzoek van de nieuwe hoogleraar richt zich nu op de vraag of patiënten minder vaak vallen wanneer deze aandoeningen worden behandeld.

Ook het afbouwen van medicatie die valrisico’s in de hand kan werken, voorkomt valpartijen en bijkomend letsel, zo stelt Van der Velde, ,,Maar in de praktijk zijn zowel voorschrijvers als patiënten huiverig om dergelijke medicijnen te verminderen. ,,Om hen hierbij te helpen, wordt slimme beslissingsondersteuning ontwikkeld die rekening houdt met persoonskenmerken van de oudere patiënt. Hierdoor kan op maat gemaakt advies gegeven worden om onnodig vallen te voorkomen.”

Over die invloed van geneesmiddelen op de stabiliteit van de ouderen, zegt zij: ,,Denk hierbij aan bijwerkingen van medicijnen zoals sufheid en concentratieproblemen bij slaapmiddelen en duizeligheid door bloeddrukverlagers. De kans op vallen door medicatiegebruik verschilt overigens per persoon, wat het lastig maakt voor patiënten en artsen om het probleem te herkennen.”

Het aantal ouderen dat door een val gewond raakt, of overlijdt, is de afgelopen jaren sterk toegenomen in Nederland. ,,Dat heeft grote gevolgen voor de oudere zelf: naast de verwondingen die hij of zij oploopt, gaat – vaak onnodig – de kwaliteit van leven achteruit en kan de oudere niet meer zelfstandig functioneren. Ook dreigt deze in een sociaal isolement te raken”, vreest Nathalie van der Velde, die onder meer voorzitter is van het landelijk netwerk valklinieken en bovendien voorzitter is van de commissie die de landelijke, multidisciplinaire richtlijn ‘valpreventie bij ouderen’ opstelt.

Ongeveer één procent van de zorgkosten in Nederland hebben met valincidenten te maken

Vallen staat hiermee in de top 20 van duurste gezondheidsaandoeningen bij ouderen. Daarom zijn allerlei maatregelen en interventies bedacht om dit soort ongelukken te voorkomen. Toch is de kans op letsel als gevolg van een val zodanig toegenomen, waardoor valpreventie hoog op de agenda staat.

Volgens berekeningen van VeiligheidNL overleden in 2018 4.396 ouderen van 65 jaar en ouder ten gevolge van letsel door een valongeval. ,,Dit is 89 procent van het totaal aantal ouderen dat overleed door letsel (4.928) en komt neer op 14 sterfgevallen per 10.000 inwoners van 65 jaar en ouder.” Gezien de leeftijdsgroep waar het om gaat, zal er in bijna alle gevallen sprake zijn van een ongeval in de privésfeer.

Het aantal bezoeken aan SEH-afdelingen voor letsel na een valongeval bij ouderen van 65 jaar en ouder zal de komende 30 jaar (tot 2050) blijven toenemen met 47 procent naar 160.000.