Behandeling alvleesklierkanker steeds beter

Chirurgen hadden lang weinig ervaring met alvleesklieroperaties en het behandelen van complicaties. Daardoor was er in Nederland een te hoge sterfte.

EINDHOVEN – De kans op een mogelijk genezende operatie bij niet uitgezaaide alvleesklierkanker is voor iedere patiënt in Nederland even groot geworden. In het recente verleden was dat wel eens anders.

Dat blijkt uit onderzoek door artsen van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, in samenwerking met Amsterdam UMC en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

• De pancreas of alvleesklier is een langgerekte klier die diep in de buik ligt en nodig is voor het regelen van spijsvertering en de bloedsuikerspiegel. Daarin is zijn rol cruciaal. Wanneer de alvleesklier geen insuline aanmaakt, wordt de bloedsuikerspiegel te hoog en is sprake van type-1-diabetes. Bij onvoldoende aanmaak van insuline is mogelijk sprake van type-2-diabetes.
  

Verschillen

Tien, vijftien jaar geleden waren er regionaal en ook per behandelcentrum soms aanzienlijke verschillen. Maar door invoering van regionale  behandelnetwerken zijn de verschillen verdwenen en zijn ook de kansen op overleven verbeterd, stelt de Dutch Pancreatic Cancer Group, DPCG. ,,Dus ongeacht of een patiënt de diagnose pancreas- of alvleesklierkanker in een expertisecentrum krijgt of in een regulier ziekenhuis, de behandeling is gelijk en de genezingskansen ook”, verduidelijkt oncologisch chirurg Ignace de Hingh van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.

Te vaak wordt deze vorm van kanker, vanwege het ontbreken van klachten, pas laat ontdekt.

Nu behoeft die kansberekening wel enige nuancering. Bij niet meer dan twintig van de 100 mensen met alvleesklierkanker is een operatie mogelijk. Te vaak wordt deze vorm van kanker, vanwege het ontbreken van klachten, pas laat ontdekt. Dan is ook de tumor te ver doorgegroeid of zij er uitzaaiingen (metastasen). Na een operatie is de kans aanzienlijk dat de alvleesklierkanker terugkomt. Een operatie geeft uiteindelijk een kleine kans op genezing, maar ook die kansen verbeteren.

Verbeteringen

In 2019 kregen 2.569 patiënten in Nederland de diagnose alvleesklierkanker, in 2020 lag het aantal nieuwe diagnoses op één na 100 hoger: 2.668. Volgens KWF Kankerbestrijding overleden er in 2019 net iets meer dan 3.000 patiënten met deze vorm van kanker.

Samen met zijn collega’s van het Amsterdam UMC en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) deed dokter De Hingh recent onderzoek naar de verwijspatronen en behandeling van meer dan 10.000 patiënten met alvleesklierkanker en constateerde dat de zorg verbeterd is. De resultaten zijn gepubliceerd in het medische vaktijdschrift The British Journal of Surgery. Vijftien jaar geleden bleek uit onderzoek dat de kans op overlijden na een operatie voor alvleesklierkanker in Nederland te hoog was. De complexe operaties werden in te veel ziekenhuizen in Nederland gedaan. Gevolg: chirurgen hadden weinig ervaring met de operatie en het behandelen van complicaties, waardoor er een te hoge sterfte was.

Handen ineen

Enkele jaren geleden heeft een groep medisch specialisten de handen ineen geslagen om de zorg voor patiënten met alvleesklierkanker in Nederland structureel te verbeteren door continu kwaliteits-monitoring en wetenschappelijk onderzoek. Dat vindt plaats onder de vlag van de eerder genoemde Dutch Pancreatic Cancer Group.

Patiënten met alvleesklierkanker mochten alleen nog maar worden geopereerd in ziekenhuizen die minimaal 20 van deze operaties per jaar uitvoerden.

Dat leidde tot centralisatie. Patiënten met alvleesklierkanker mochten alleen nog maar worden geopereerd in ziekenhuizen die minimaal 20 van deze operaties per jaar uitvoerden. ,,Deze aanpak loonde,” stelt De Hingh. ,,Uit onderzoek – uitgevoerd in het Catharina Ziekenhuis in samenwerking met IKNL – bleek dat de kans op overlijden ten gevolge van de operatie daarna sterk daalde.”

Bijwerking

Goed nieuws dus voor de patiënten met alvleesklierkanker. Maar er was een onverwachte negatieve bijwerking. ,,Met het verdwijnen van de kennis van de operatieve behandeling in veel ziekenhuizen, daalde ook de kans dat een patiënt die in een dergelijk ziekenhuis gediagnostiseerd was met alvleesklierkanker uiteindelijk geopereerd werd. Daarmee leken sommige patiënten de kans op een mogelijk genezende operatie uiteindelijk mis te lopen. Vooral patiënten uit een lager sociaal milieu waren daar de dupe van.”

Die uitkomst heeft mede geleid tot regionale netwerkvorming. ,,Dit houdt in dat ziekenhuizen die geen alvleesklierkanker-operatie uitvoeren, toch aan kunnen sluiten bij de bespreking van hun patiënten in het ziekenhuis in die regio dat die operatie wel uitvoert. Meestal gebeurt dat middels een video-overleg, waar alle betrokken ziekenhuizen bij aanwezig zijn. Op die manier wordt elke patiënt met alvleesklierkanker, onafhankelijk van de expertise van het ziekenhuis waar de diagnose gesteld is, beoordeeld door experts op dit gebied. Zo zijn alle patiënten verzekerd van de beste behandeling”, concludeert De Hingh.  Inmiddels wordt in vrijwel heel Nederland op deze manier gewerkt. Oncologisch chirurg prof. dr. Ignace de Hingh van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven: ‘Behandeling van alvleesklierkanker verbetert almaar’.