Stadsgids Joan: Als jij zou zien wat ik nog zie, dan zou je je rot schrikken

Stichting Oren en ogen tekort: Een stad kun je niet alleen zien, maar ook horen, voelen, proeven en ruiken.

ROTTERDAM – “Elk beetje zicht wat ik nog heb daar hang ik aan. Restvisus; het is meer dan helemaal niets zien, volledig blind zijn. Maar als jíj zou zien wat ik nog zie, dan zou je je werkelijk rot schrikken.”

Joan Titarsolej uit Rotterdam is stadsgids in het centrum van de Maasstad waar ze al zo’n dertig jaar woont en waar haar zicht langzaam maar gestaag door een combinatie van oogziekten steeds verder achteruit ging tot wat het nu is: blind aan het rechteroog en zeer beperkt ziend aan het andere oog dat bovendien wordt bedreigd door maculadegeneratie (waarbij het zicht vanuit het midden afneemt en almaar waziger wordt) en glaucoom.

Maansikkel

“Alles wat ik nog zie is een – vergelijk het maar met, ja – een maansikkeltje. Als ik iemand recht aankijk, dan focus ik me op diens oor; dan zie ik daardoor een deel van het gezicht. Het lijkt alsof ik lángs iemand heen kijk…”

Gepensioneerd verzorgt de nu 70-jarige Joan, met veel plezier ‘zintuigelijke stadswandelingen’ voor de Stichting Oren en ogen tekort, die zich inzet voor mensen met een zintuigelijke beperking.

• Bij een zintuiglijke beperking werken één of meerdere zintuigen niet of minder goed. Meestal gaat het om een auditieve of visuele beperking. Een auditieve beperking betekent dat je doof of slechthorend bent. Iemand met een visuele beperking is blind of slechtziend.

Zien, ruiken, proeven, voelen

In de Week van de Toegankelijkheid (3 t/m 8 oktober) organiseert de Stichting ‘Oren en ogen tekort’ een viertal van die rondgangen door onder meer Rotterdam onder leiding van stadsgidsen met een zicht- en/of hoorbeperking. Het gaat om twee stadswandelingen voor mensen met een visuele beperking (‘Closed eyes tour’) en twee wandelingen voor mensen met een auditieve beperking (‘Hands on tour’). Maar de wandelingen zijn zeker ook leuk en interessant voor wandelaars die goed kunnen zien en horen. Zij leren de stad op een andere manier te zien, ruiken, proeven en te voelen.

Tekst leest door onder foto

• Nederland telt naar schatting 300.000 slechtzienden, van wie 50.000 volledig blinden. 85 procent is ouder dan 50 jaar. Slechtziendheid dreigt ook voor veel kinderen en jongeren, door het voortdurende getuur op beeldschermen.

Hoornvliezen

Gepassioneerd leidt Joan Titarsolej enkele van die wandelingen in het haar vertrouwde stadshart van Rotterdam. Ze doet dat vanuit, zoals ze zegt, de ‘rode draad’ in haar leven dat “iedereen recht heeft nieuwe dingen te ontdekken”. Die opvatting stamt uit haar tijd als bestuursadviseur in het openbaar onderwijs.

De degeneratie had alle structuren in het oog van Joan Titarsolej verminkt

Het waren haar werkzame jaren waarin zij, vanaf 1993, ongeveer twintig keer op operatietafels lag vanwege herhaalde vervangingen van donorhoornvlies die zij kreeg vanwege de hoornvlies-aandoening ‘Crocodile shagreen’ (waarbij sprake is van wittige troebelingen of vlekjes in het hoornvlies). Daar in het Oogziekenhuis Rotterdam ontdekte zij dat haar rechteroog helaas niet meer te redden was en dat het zicht daarin totaal aan het verdwijnen was. De degeneratie had alle structuren in het oog verminkt, hetgeen ook aan de buitenkant zichtbaar was. “In 2016 kreeg ik daartoe een gekleurde, zuurstof- en vocht-doorlatende (Boston-)contactlens, om de toestand te cosmetisch camoufleren.”

Gebouwen in 3D

Ondanks haar uiterst beperkte rest-zicht weet mevrouw Titarsolej precies hoe haar woonomgeving er uitziet en welke veranderingen zich daar gaandeweg voltrekken. In haar woongebied bevinden zich de markante ‘Kubuswoningen’, 38 paalwoningen (gebouwd tussen 1982 en 1984) van architect Piet Blom; de Blaaktoren (‘Het Potlood’) en de overdekte, hoefijzervormige Markthal. “Ik zie voor een groot deel wat ik weet”, zegt Joan. “En ik loop veel, verken voortdurend de omgeving. Regelmatig loop ik 6 kilometer hard, samen met mijn buddy, dus niets ontgaat me.”

De gids vertelt erover tijdens de stadswandelingen, en laat mensen met een zichtbeperking letterlijk de bijzondere vorm van deze gebouwen voelen. “Ik heb 3D-minatuurprints laten maken die tastbaar zijn. Maar ook kunnen zij verschillende bouwmaterialen voelen, het verschil tussen gewoon beton en glasbeton bij voorbeeld.” Maar zichtbeperkte deelnemers aan de wandelingen worden ook geconfronteerd met de mengelmoes van geuren in de Markthal. “Helaas zijn de bloemenstands bijna allemaal verdwenen en zijn het nu vooral worstjes, vis en kruiden. Het is één grote geurklap.”

Ik ‘zie’ voor een groot deel wat ik wéét. Ik loop veel en verken voortdurend de omgeving.

Aanbod stadswandelingen

Tijdens de week van de toegankelijkheid heeft de Stichting ‘Oren en ogen tekort’ een speciaal aanbod aan stadswandelingen waaraan u (gratis) deel kunt nemen:

• Woensdag 5 oktober 11.30 uur , Closed eyes tour ‘Het nieuwe hart van Rotterdam’ (start 5-6 okt. op de Binnenrotte, ter hoogte van de Laurenskerk).
• Donderdag 6 oktober 11.30 uur, Closed eyes tour ‘Het nieuwe hart van Rotterdam’
• Vrijdag 7 oktober 11.00 uur, Hands-on tour ‘Stromend Rotterdam‘
• Zaterdag 8 oktober 11.00 uur, Hands-on tour ‘Stromend Rotterdam
• Of kies voor een wandeling in Haarlem: vrijdag 7 oktober 11.00 uur – Hands-on tour ‘Het slavernijverleden van Haarlem‘

De stadsgidsen vertellen hun verhaal vanuit hun eigen beleving en laten je op creatieve manier ervaren hoe het is om de stad te beleven als een van je zintuigen niet goed werkt. Je kunt zelf kiezen of je tijdens de wandeling op pad wilt met een gids met een visuele beperking, of een gids die doof is en zijn verhaal in gebarentaal vertelt, samen met een tolk.

Nadere inlichtingen: https://www.orenenogentekort.nl/week-van-de-toegankelijkheid/